Buổi sáng chủ nhật, tôi tình cờ gặp bạn cũ ngồi cà-phê ở một góc công viên Tao Đàn. Bạn chờ hai đứa con sinh hoạt nhóm trong công viên. “Hôm nay, tụi nó được hướng dẫn làm đèn trung thu”. Theo hướng tay bạn chỉ, tôi thấy những cô cậu khoảng 6-14 tuổi đang chăm chú thắt thắt, buộc buộc những thanh nan, giấy bóng kiếng. Những chiếc đèn trung thu 5 cánh gợi nhớ cả một vầng tuổi thơ trong veo.
 |
| Minh họa: HOÀNG ĐẶNG |
Tôi nhớ chiếc đèn trung thu đầu tiên của tôi. Nó là chiếc lồng đèn giấy kiếng hình con bướm, được cô giáo tặng năm lớp lá. Trung thu năm đó, cô tặng mỗi đứa học trò một chiếc lồng đèn để về nhà đón trăng với gia đình. Tôi cứ thắc mắc mãi sao cô tặng những bạn khác lồng đèn to, hình chiếc thuyền, con rồng sặc sỡ, có bạn có lồng đèn biết kêu leng keng vui tai, mà cô tặng cho mình lồng đèn bé xíu. Hay là cô giáo không thương mình, hay là mình chưa ngoan?
Tôi đâu biết sự lớn - nhỏ của những cái lồng đèn đầu tiên ấy chẳng liên quan gì đến tình thương của cô đối với học trò. Sự thực là cô nói phụ huynh mua lồng đèn, mang đến cho cô. Cô phát cho các bạn chơi rước đèn trong lớp, rồi lồng đèn của bạn nào thì bạn đó mang về. Cô giáo chỉ nghĩ, niềm vui chung sẽ lớn hơn, ý nghĩa hơn khi mỗi đứa nhỏ khư khư chơi một cái lồng đèn của riêng mình.
Chiếc lồng đèn con bướm của tôi nhỏ bé, khiêm tốn và kém sặc sỡ, nhưng cũng đáng giá mấy trăm đồng, bằng nửa ngày công bán vé số của mẹ. Mang bạn lồng đèn bướm về nhà thì gặp mưa. Tôi chạy không kịp nên bạn ấy rúm ró, nhăn nheo. Trong lúc tôi buồn xo, muốn khóc thì mẹ hơ hơ bạn ấy trên lửa, bạn ấy lại khô, căng trở lại, có thể làm bạn với tôi suốt một mùa trăng. Mẹ tôi nói: “Con thấy không, mọi việc sẽ xong xuôi khi ta có cách giải quyết”. Dạo bé, đứng trước bất cứ khó khăn gì, tôi cũng không nản vì luôn nghĩ… mẹ sẽ có cách giải quyết. Đứa trẻ nào cũng coi mẹ mình là thần tượng, là siêu nhân. Lớn lên, rất hiếm khi tôi nản lòng vì tôi luôn nghĩ “mình sẽ có cách giải quyết”.
Mùa trung thu, xóm tôi xôn xao việc làm thêm: đan lồng đèn. Những dải phim chụp hình được nhuộm màu xanh đỏ hồng trắng, kết nối với nhau bằng những sợi dây phim màu đen, người làm phải đếm lỗ, xỏ qua rồi lợi mối đúng quy cách. Làm còng lưng được cái lồng đèn với tiền công 300 đồng. Tôi hí hửng xin mẹ đi làm vì muốn phụ mẹ. Một ngày làm công, tôi xâu được 3 cái đèn, nghĩa là chưa được 1.000 đồng, chỉ bằng giá trị một ổ bánh mì thịt lúc đó. Số tiền nhỏ đến mức tôi chẳng nhớ đã dùng vào việc gì nhưng đồng tiền ấy dạy tôi bài học lớn: kiếm tiền không dễ, từ đó tôi biết trân quý đồng tiền trong bất cứ hoàn cảnh nào, dù là những đồng tiền cắc, bạc lẻ.
Hè năm 2 đại học, tôi tham gia chiến dịch tình nguyện Mùa hè xanh. Cũng vào dịp tháng 8, mùa trung thu, đội mùa hè xanh tìm việc làm ý nghĩa: đi chặt tre, làm lồng đèn tặng thiếu nhi trong xã. 20 người trong đội, cộng thêm thanh niên địa phương làm hơn 200 cái lồng đèn ông sao suốt mấy tuần lễ. Có cái xấu hoắc, cũng có cái đèm đẹp, nhưng sản phẩm hand-made của mình thì đương nhiên là hài lòng. Ngày trung thu, tập trung đám trẻ con lại, phát lồng đèn cho bọn nhóc. Nhìn những gương mặt ngây thơ hạnh phúc, lần đầu tiên tôi có cảm giác được về lại tuổi thơ, lần đầu tiên tôi thấm hiểu hơn câu nói rất quen thuộc: “Khi bạn cho đi, bạn sẽ được nhận lại”.
Cách đây vài năm, tôi có dịp tham gia một hội nghị dành cho những người viết văn trẻ ở một huyện miền núi phía Bắc. Hàng trăm đại biểu viết văn lúc ấy bất ngờ khi tình cờ được tham gia một đêm hội rước đèn nơi đây. Ở nơi nghèo nàn ấy, đêm hội rước đèn xôm tụ, huy hoàng hơn bất cứ nơi nào khác mà chúng tôi từng thấy. Có những lồng đèn con cá, con rồng chạy bon bon, cả chục người ngồi lên được.
Có người thắc mắc: “Dân ở đây chịu chơi ghê”. Một cụ bà cười cười giải thích: “Không phải chịu chơi đâu mà là chúng tôi xem đây là đêm hội thực sự cho trẻ con và những người yêu trẻ con”. Những chiếc xe con cá, con rồng, có xe là công nông, ba gác, xe máy… vốn là những thứ xung quanh người nông dân khi mùa vụ nông nhàn. Rồi những khung đèn chỉ là tre nứa được chặt từ góc vườn, góc rừng về. Nếu có tốn kém chút đỉnh thì ấy là giấy màu, chẳng đáng là bao. Nếu không có lễ hội đêm nay, có khi những thứ ấy nằm im ỉm trong một xó xỉnh nào đó. Nhưng những người dân tỉnh lẻ ấy đã buộc chúng biến thành đèn con rồng, con cá sinh động dưới trăng thu. Trên lưng những con cá, con rồng sinh động ấy, lũ trẻ đứng hãnh diện với nụ cười thật tươi. Hình ảnh ấy khiến những người đến từ thành thị như chúng tôi tròn mắt.
Lâu lắm rồi không chơi lồng đèn trung thu. Hôm nay, tình cờ gặp hàng trăm bạn nhỏ cùng hì hụi làm đèn trung thu trong công viên lộng gió, tôi muốn được quay về những ngày thơ bé, ngày mà mỗi chiếc đèn trung thu chất chứa những ước ao, mong đợi, những hãnh diện trong thế giới tuổi thơ.
KHÔI NGUYÊN THẢO
