Ngày 19-12-2021, trên đỉnh đèo Hải Vân, nơi 700 năm trước vua Lê Thánh Tôn thuở xưa đề tặng “Thiên hạ đệ nhất hùng quan” diễn ra sự kiện quan trọng: Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Đà Nẵng phối hợp Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế tổ chức khởi công dự án bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di tích Hải Vân quan.
Tôi điện thoại hỏi cảm xúc của ông Lại Phiền Hà, một kỳ nhân sống 31 năm trên đỉnh đèo. Giọng ông như reo: “Vui quá nhà báo ơi! Sau khi Hải Vân quan được tu bổ, bảo đảm cả Huế và Đà Nẵng đều hưởng lợi. Mấy chục gia đình buôn bán trên đỉnh đèo mấy ngày nay phấn khởi vô cùng”. Dân văn nghệ sĩ trên đường thiên lý bằng ô-tô, khi đến đỉnh đèo đều muốn ghé thăm ông.
Ông là người Hà Nam, bị coi là “khùng” khi lánh xa thế sự để bám trụ trên đỉnh đèo chỉ vì yêu đến cuồng si thắng cảnh này. Lúc đó, đỉnh Hải Vân nhiều rác thải, người đi vệ sinh bừa bãi. Ông làm nhà vệ sinh để phục vụ khách có thu phí. 31 năm qua, ông cũng là “di tích sống” khi làm được nhiều điều tốt đẹp cho danh thắng. Khu đất ông Lại Phiền Hà cắm dùi nằm chênh vênh phía nam, đối diện cụm di tích Hải Vân quan, ông Hà gọi đó là “Vườn Thanh”, có khung cảnh tuyệt đẹp. Ai đến thăm quan đều được ông hướng dẫn tận tình, kể những câu chuyện thú vị, rồi tặng thơ do ông làm.
Sở dĩ tôi nhắc đến Lại Phiền Hà để mong sao các cá nhân và tổ chức cùng vào cuộc nhịp nhàng trong việc bảo tồn, phát huy các di sản trên cả nước. Lãnh đạo thành phố Đà Nẵng và tỉnh Thừa Thiên Huế có nhiều nỗ lực với mong muốn có cái kết tốt đẹp cho Hải Vân quan. Từ việc thúc đẩy hồ sơ để được công nhận di tích lịch sử quốc gia đến hiện thực hóa dự án bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di tích Hải Vân quan.
Dự án làm nức lòng người dân hai tỉnh và những ai yêu mến “Thiên hạ đệ nhất hùng quan”. Những ai đi qua đèo Hải Vân mới cảm nhận hết sự tuyệt tác mà tạo hóa ban tặng. Tiêu điểm này làm bừng lên nhiều cụm danh thắng xung quanh, tạo nên những sản phẩm du lịch độc đáo. Bởi thế giới đánh giá rất cao giá trị của Hải Vân quan. Mới đây nhất, tháng 5-2021, Tạp chí du lịch danh tiếng của Mỹ Travel + Leisure công bố 10 tuyến đường đẹp nhất thế giới, đèo Hải Vân xếp ở vị trí thứ 4.
Gần 150 năm trước, Toàn quyền Pháp Paul Doumer (sau này làm Tổng thống Pháp) trong Hồi ký xứ Đông Dương đã mô tả về Đà Nẵng khi đứng trên đỉnh Hải Vân nhìn xuống: “Dưới kia vịnh Đà Nẵng hiện ra. Không một cảnh quan thần tiên nào của Địa Trung Hải có được cái đẹp và to tát này”.
THẢO UYÊN
