Xem - Nghe - Đọc
"Xuất khẩu" thơ Việt
Ngày 11-10 tới, tập thơ song ngữ Việt - Anh có tên Bí mật của Hoa sen (The Secret of Hoa sen) của nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai sẽ chính thức ra mắt tại Mỹ và phát hành trên toàn thế giới. Giá tập thơ trên Amazon.com là 12,16 USD.
 |
| Tập thơ Bí mật của Hoa sen sẽ được phát hành trên toàn thế giới. |
Sau sự kiện 3 tập thơ của nhà thơ Mai Văn Phấn vừa lọt top 10 cuốn thơ châu Á bán chạy nhất trên trang mạng Amazon, sự xuất hiện tập thơ song ngữ của Quế Mai cho thấy thêm tín hiệu vui trong quá trình hội nhập thế giới của thi ca Việt.
Duyên nợ bất ngờ
Theo chia sẻ từ nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai, có nhiều chuyện khá ly kỳ. Cách đây 3 năm, Quế Mai và nhà thơ - dịch giả Bruce Weigl từng hợp tác chuyển ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Anh tập thơ Những ngôi sao hình quang gánh. Cũng từ đó, nhà thơ Quế Mai và Bruce Weigl làm việc với nhau qua các bản dịch thơ Việt. Nhiều bản dịch thơ đã được chọn in trên các tạp chí quốc tế và được dịch ra tiếng Tây Ban Nha, Ấn Độ, Trung Quốc…
Ông Bruce Weigl đã dành tâm huyết hơn 20 năm để dịch, giới thiệu các tác phẩm thi ca đương đại Việt Nam với độc giả Mỹ và thế giới. Ông là tác giả của 13 tập thơ, trong đó tập gần đây nhất là The Abundance of Nothing (tạm dịch: Đầy rẫy điều vô nghĩa) lọt vào chung khảo giải thưởng Pulitzer.
Đầu năm 2013, nhà thơ Quế Mai và Bruce Weigl quyết định gửi bản thảo tập thơ Bí mật của Hoa sen tới BOA Editions, nhà xuất bản (NXB) hàng đầu về thơ ca ở Mỹ. Thời điểm đó, BOA Editions tuyển chọn hai bản thảo thơ đương đại xuất sắc nhất trong năm để in trong sê-ri sách có tên Lannan Translations Selection Series (tạm dịch: Các tác phẩm được tuyển dịch của quỹ Lannan) do Quỹ Văn hóa Lannan tài trợ.
Trong khi chờ đợi kết quả từ BOA Editions thì một tin vui khác đến. Trong lần Bruce Weigl giao lưu thơ ở Trường Đại học Massachusetts, Boston, khi nói về Việt Nam, ông đã đọc một số bài thơ của nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai.
Tình cờ, nhà thơ Teresa Mei Chuc, người sáng lập NXB Shabda có mặt và bật khóc khi nghe bài thơ Quế Mai viết về bà nội của chị, người đã qua đời vì nạn đói năm Ất Dậu (1945). Teresa đã liên lạc với Quế Mai và nói rằng cô muốn xem bản thảo thơ bằng tiếng Anh của chị. Sau đó, hợp đồng xuất bản giữa hai bên nhanh chóng được ký kết.
Đang vui với kết quả này, cả Quế Mai lẫn Bruce Weigl đều ngạc nhiên khi nhận được tin từ NXB BOA Editions: họ đã chọn tập Bí mật của Hoa sen để in trong dự án Lannan Translations Selection Series.
Quế Mai đành liên lạc với nhà thơ Teresa Mei Chuc. Ngay lập tức, Teresa Mei Chuc nói rằng việc được Lannan xuất bản thơ là cơ hội ngàn vàng rồi cô hủy hợp đồng xuất bản với Quế Mai. Và chính Teresa Mei Chuc đã viết lời giới thiệu rất đặc biệt cho Quế Mai ở bìa sau tập thơ Bí mật của Hoa sen do BOA Editions xuất bản.
Vì sao BOA Editions chọn Bí mật của Hoa sen?
Năm 2013, BOA Editions nhận được gần 100 tập thơ dịch từ khắp thế giới gửi về tham dự loạt ấn phẩm Lannan Translations Selection Series. Hai trong số được chọn in là The Secret of Hoa Sen của Nguyễn Phan Quế Mai dịch từ tiếng Việt sang tiếng Anh và Smugglers (Những kẻ buôn lậu) của Ales Debeljak do Brian Henry dịch từ tiếng Slovenia sang tiếng Anh.
Bí mật của Hoa Sen gồm 52 bài thơ do tác giả Quế Mai và dịch giả - nhà thơ, cũng là cựu binh Mỹ Bruce Weigl chọn dịch. NXB BOA Editions cho rằng, những bài thơ “đưa chúng ta đi dọc những con phố ở Việt Nam, nơi chúng ta gặp những người phụ nữ mang “những ngôi sao hình quang gánh” và những người phụ nữ “nhặt nhạnh chắp vá đời mình từ rác vụn”. Quế Mai đưa chúng ta vào thẳm sâu trong lòng đất, nơi “phôi thai những con giun biết hát/ chảy về những miền cỏ tươi xanh”…”.
Nhà thơ Quế Mai chia sẻ, chị luôn nhớ tới câu nói của nhà văn người Anh Neil Gaiman: “Hãy bắt đầu kể những câu chuyện mà chỉ có bạn là người kể được. Sẽ luôn có những người viết hay hơn bạn và luôn có những nhà văn thông minh hơn bạn. Luôn luôn có những người làm tốt hơn bạn việc này hay việc khác - nhưng duy nhất chỉ có bạn mà thôi”.
Chính những nhà thơ Mỹ đã than thở với Quế Mai rằng thật khó để tìm NXB cho các tập thơ của họ. Thơ bây giờ ít ai mua lắm, không chỉ ở Việt Nam. Vì vậy, để tác phẩm đến được với bạn đọc trong lúc “bội thực thơ”, chị nghĩ mình phải kể những câu chuyện mà chỉ riêng chị có thể kể được. Những câu chuyện đó phải là những bài thơ mới mẻ về cả nội dung lẫn hình thức. Sau đó, để ra với thế giới thì cần các bản dịch hay, uyển chuyển. Theo Quế Mai, sở dĩ tập thơ của chị được BOA Editions lựa chọn vì chị đã kể những câu chuyện về một Việt Nam đang bước qua mọi gian khó để vươn mình về phía trước. Một lý do khác nữa có lẽ là trước đó, chị đã có bạn đọc ở nước ngoài. Thơ của chị đã được đăng tải ở các tạp chí văn học quốc tế và được dịch ra nhiều thứ tiếng.
Với một nhà thơ Việt Nam, theo Quế Mai, để ra được với thế giới, chị nghĩ cần có bản lĩnh và sự kiên nhẫn. Chính chị cũng đã nhiều lần muốn bỏ cuộc nhưng rồi chị nhận ra để “xuất khẩu” thơ cần đeo đuổi một lộ trình dài. Trước hết, phải có các bản dịch hay, sau đó nên chủ động liên lạc với các tạp chí văn chương nước ngoài để họ đăng tải các bản dịch. Khi đã có uy tín và có độc giả, việc được nhà xuất bản nước ngoài đầu tư in một tập thơ riêng sẽ thuận lợi hơn.
|
DƯƠNG KIM THOA