Đình làng Hương Lam (thôn Hương Lam, xã Hòa Khương, huyện Hòa Vang) là một trong những biểu tượng tinh thần quật khởi của quân và dân các xã thuộc tổng An Phước xưa trong cuộc khởi nghĩa giành chính quyền vào tháng 8-1945 và trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, Mỹ cứu nước, nhưng đã sập đổ hoàn toàn, chỉ còn trơ mặt nền phế tích.
Thời kỳ Cách mạng Tháng Tám (1945), đình làng Hương Lam là nơi hội họp của cán bộ cách mạng địa phương. Đêm trước ngày xuống đường giành chính quyền, người dân ở các xã xung quanh về đây để chuẩn bị sáng hôm sau (16-8-1945) về sân vận động An Phước. Những người cao tuổi ở thôn Hương Lam kể lại, dòng người từ các nơi đổ về đình làng mang theo gậy gộc, giáo mác, khí thế bừng bừng sẵn sàng xuống đường cướp chính quyền. Chỉ trong ngày 16-8-1945, các làng, xã thuộc tổng An Phước đều giành được chính quyền về tay nhân dân. Đình làng là trụ sở các cơ quan của huyện, xã hoạt động, hội họp trong các cuộc kháng chiến và cũng từng giam giữ lính Nhật, tù binh Pháp.
Hiện nay, để vào được khu vực đình làng, phải mượn đường đi thông qua nhà dân, chui qua mấy đám rào tre và cây cối rậm rạp. Diện tích sân đình rất rộng, nay người dân xung quanh tận dụng để đặt chậu cây cảnh, trồng hoa súng... Trên nền đình làng đã sập đổ, người dân dựng một am nhỏ rộng 5m2, che tạm mấy tấm tôn để hương khói. Việc xây dựng lại đình làng Hương Lam là ý nguyện của người dân thôn Hương Lam nói chung và xã Hòa Khương nói riêng đã nhiều năm nay.
Từ thực tế đó, UBND huyện Hòa Vang đề xuất UBND thành phố phê duyệt tổng mặt bằng quy hoạch chi tiết xây dựng đình làng Hương Lam trên nền đất đình làng cũ với diện tích nghiên cứu quy hoạch rộng 1.291m2; trong đó, xây dựng đình rộng 77m2, khối nhà phụ trợ rộng 33m2, sân đình rộng 718m2, diện tích trồng cây xanh rộng 211m2, diện tích còn lại là bãi để xe.
Ông Nguyễn Chí Trí, Chủ tịch UBND xã Hòa Khương cho biết: “Khôi phục đình làng Hương Lam trên nền đất cũ là trăn trở và mong muốn của nhân dân, đặc biệt là lớp người cao tuổi và bà con xa quê. UBND xã đã tổ chức họp dân tại thôn Hương Lam để triển khai chủ trương khôi phục đình làng. Người dân mong muốn được Nhà nước quan tâm, tạo điều kiện xây dựng, kiến thiết đình làng và cũng đã được UBND thành phố, UBND huyện Hòa Vang thống nhất chủ trương. Tuy nhiên, do nguồn ngân sách của địa phương khó khăn và nguồn vận động trong dân không đủ, UBND xã Hòa Khương đã có tờ trình đề nghị UBND huyện, Phòng Kinh tế - Hạ tầng và Phòng Tài chính - Kế toán huyện quan tâm xem xét hỗ trợ kinh phí cho địa phương có điều kiện xây dựng lại đình làng”.
HOÀNG HIỆP
