Hội thảo quốc tế Dịch Văn học và Văn học dịch Hàn Quốc ở châu Á diễn ra vừa qua tại TP. Hồ Chí Minh do Viện Dịch thuật Văn học Hàn Quốc và Bộ môn Hàn Quốc học thuộc Trường Đại học KHXH&NV TP. Hồ Chí Minh tổ chức đã thu hút được các giáo sư đầu ngành, học giả, nhà nghiên cứu từ nhiều nước khác nhau Hàn Quốc, Trung Quốc, Mông Cổ, Thái Lan, Đài Loan…
 |
| Tác phẩm Văn học cổ điển Hàn Quốc (NXB Văn nghệ TP. Hồ Chí Minh 2009) của dịch giả Đào Thị Mỹ Khanh, một trong số các cuốn sách văn học Hàn hiếm hoi được dịch sang tiếng Việt. |
Đáng học hỏi nhất là cách người Hàn đưa văn học họ ra nước ngoài. Làn sóng văn hóa Hàn Quốc ảnh hưởng đến châu Á ra sao thì miễn nói rồi, nhất là với nền điện ảnh đa dạng của họ, nhưng với văn học, họ vẫn còn lép so với hai bạn láng giềng bên cạnh là Trung Quốc và Nhật Bản. Thống kê cho biết 9 đầu sách Hàn trên 85 đầu sách của Nhật có mặt tại Thư viện Quốc gia Việt Nam, là con số làm cho các cơ quan hữu trách Hàn giật mình. Đó là chưa nói đến Trung Quốc, con số lên tới 539 cuốn! Cố gắng lắm, từ năm 2006, mới có 30 đầu sách Hàn được chuyển dịch ra tiếng Việt.
Giáo sư Han Mei (Trung Quốc), mở đầu bằng bài thuyết trình về vai trò văn học dịch trong thời đại toàn cầu hóa, ở đó sự phát triển văn hóa phải là trung tâm. Bên cạnh chuyển dịch tác phẩm văn học tiếng bản địa sang ngôn ngữ phổ thông quốc tế là tiếng Anh, việc các nước trong khu vực dịch lẫn nhau cần được chú ý đặc biệt. Để bản sắc văn học dân tộc các nước được cộng vào chứ không bị nuốt chửng bởi vài nền văn học lớn, nền văn học được cho là trung tâm. Mỗi nền văn học lâu nay vốn bị coi là ngoại vi cần khẳng định mình trong khu vực và trên thế giới, để nhân loại có thể học tập và thâu thái lẫn nhau. Trong đó dịch thuật đóng vai trò then chốt. Bởi dịch thuật chính là cầu nối các quốc gia, các nền văn hóa để các dân tộc hiểu biết lẫn nhau, bên cạnh dịch thuật vừa bảo lưu tính đa dạng của nhân loại đồng thời làm giàu thêm kho tàng văn hóa loài người.
Thế nhưng, “tình hình dạy môn biên dịch và thực trạng của dịch giả hiện nay” ra sao? Sainbiligt Dashdorj từ Đại học Quốc gia Mông Cổ đã đặt câu hỏi trọng tâm đó. Câu hỏi không những cho văn học Hàn Quốc, mà cấp thiết hơn - cho chính đất nước đang diễn ra hội thảo là Việt Nam. Tình hình dịch thuật của chúng ta quá yếu, đó là sự thật mà thông tin đại chúng than phiền nhiều rồi. Hãy nghe Sainbiligt Dashdorj chỉ ra ba yếu kém của thực trạng dịch thuật ở Mông Cổ: Xã hội vẫn còn thiếu nhận thức về các dịch giả; Không có cơ quan tài trợ và ủng hộ quyền lợi dịch giả; Không có bằng cấp chứng nhận dịch giả. Đó cũng là ba yếu kém của nền dịch thuật tại Việt Nam. Dịch từ tiếng nước ngoài sang tiếng Việt là vậy, dịch ngược lại thì càng thảm hại hơn.
Nói có sách mách có chứng, Lee Ji Eun từ Thái Lan đã liệt kê đầy đủ các tác phẩm văn học Hàn được dịch ra tiếng Thái, kế đó là bảng thống kê kết quả điều tra về tỷ lệ đọc văn học Hàn Quốc của người Thái Lan và kết quả điều tra tỷ lệ đọc tác phẩm văn học Hàn Quốc của sinh viên, học sinh Thái. Thống kê cho thấy mỗi năm là một nỗ lực mới, khác. Từ các nỗ lực đó, văn học Hàn Quốc đã nhận được kết quả rất khả quan. Năm 2004, Hàn Quốc được các độc giả Thái Lan chọn là Đất nước của năm-Country of Year.
Ở Việt Nam thì sao?
Giao lưu Hàn - Việt ở cả hai chiều đều yếu. Chỉ có vài đầu sách văn học Việt Nam được dịch ra tiếng Hàn, bên cạnh “văn bản hợp tác” dịch văn học Việt Nam với dịch giả Hàn Quốc Ahn Kyong Hoan chưa được triển khai. Ngoài ra không gì khác.
Thế nhưng dẫu sao, ở đó vẫn có tín hiệu đáng mừng. Hiện nay ở Việt Nam có mươi trường Đại học mở khoa Hàn Quốc học hay bộ môn giáo dục tiếng Hàn. Và từ vài năm qua, tác phẩm văn học Hàn Quốc xuất hiện qua bản dịch tiếng Việt không còn phải quá giang tiếng Anh như xưa nữa.
Inrasara
