Ngày Tết, không nhiều tiền để mua các loài hoa quý phái, chỉ cần tậu vài chậu cúc vạn thọ, bạn có thể điểm tô cho ngôi nhà vàng rực sắc xuân suốt cả tháng Giêng. Ngoài ra, nếu chịu khó tìm hiểu, bạn sẽ biết tận dụng hoa lá của cúc vạn thọ để làm thuốc chữa được nhiều bệnh.
 |
| Cúc vạn thọ - Tagetes erecta L. |
Theo Từ điển Cây thuốc Việt Nam, Cúc vạn thọ hay Cúc vạn thọ kép, tên khoa học Tagetes erecta L., thuộc họ Cúc - Asteraceae. Đây là cây thảo mọc đứng, cao 0,6-1m, phân nhánh thành bụi có cành nằm trải ra. Lá xẻ sâu hình lông chim, các thùy hẹp, dài, nhọn, khía răng cưa. Đầu hoa tỏa tròn, rộng 3-4cm hay hơn, mọc đơn độc hay tụ họp thành ngù; lá bắc của bao chung hàn liền với nhau; hoa màu vàng hay vàng cam, mào lông gồm 6-7 vẩy rời nhau hoặc hàn liền nhau. Hoa ở phía ngoài hình lưỡi nhỏ xoè ra, hoa ở phía trong hình ống và nhỏ. Quả bế có 1-2 vẩy ngắn. Cây được trồng bằng cách giâm cành hay gieo hạt nơi đất ẩm và nhiều ánh sáng. Cây ra hoa vào mùa đông cho tới mùa hạ. Người ta thu hái hoa vào mùa xuân, hè, phơi khô ngoài nắng. Thu hái lá quanh năm, thường dùng tươi.
Theo Đông y, Cúc vạn thọ có vị đắng, mùi thơm, tính mát; có tác dụng thanh nhiệt giải độc, long đờm, trị ho. Có tài liệu cho là cây có tác dụng thông khí, trị ho; lá làm mát phổi gan, giải nhiệt; còn hoa thanh tâm, giáng hỏa, tiêu đờm. Thường dùng trị bệnh đường hô hấp, đau mắt (viêm kết mạc); ho gà, viêm khí quản; viêm miệng, viêm hầu, đau răng. Dùng ngoài chữa viêm tuyến mang tai, viêm vú, viêm mủ da. Liều dùng 10-15g, dạng thuốc sắc. Dùng ngoài, nghiền hoa với ít giấm để đắp, nghiền rễ tươi và lá chữa viêm mủ da.
Theo kinh nghiệm của nhân dân đồng bằng sông Cửu Long, dùng 10-15g hoa Cúc vạn thọ giã nát trộn với ít đường chữa kiết lỵ, ngoài ra phối hợp với một số dược liệu khác thành bài thuốc chữa hen như sau: Hoa cúc vạn thọ, Rau cần tươi, Nhân trần, Củ tầm sét, Thài lài tía, Rễ bạch đồng nữ, Tinh tre mỡ, mỗi vị 10g, thái nhỏ phơi khô, sắc uống trong ngày.
Dưới đây là 7 bài thuốc được dịch theo sách Dân gian bách thảo lương phương (NXB KH-KT Phúc Kiến, 2010):
1. Viêm tuyến mang tai, viêm vú: dùng Cúc vạn thọ, Thất diệp nhất chi hoa, Kim ngân hoa lượng bằng nhau, nghiền ra hòa giấm gạo để đắp chỗ đau.
2. Ho gà: dùng 10 hoa, sắc nước và thêm đường đỏ, chia 2 lần uống trong ngày, liên tục 3-5 ngày.
3. Viêm kết mạc mắt: Cúc vạn thọ 15g, Cúc hoa vàng 15g, quả Dành dành 10g, sắc nước chia 2 lần uống trong ngày.
4. Viêm khí quản: Cúc vạn thọ 20g, Ải địa trà (Tử kim ngưu) 30g, Bồ công anh 15g, sắc chia 2 lần uống trong ngày, từ 3-5 ngày.
5. Cao huyết áp: Cúc vạn thọ 15g, Cúc hoa vàng 15g, Quỷ châm thảo (Đơn kim 5 lá) 30g. Sắc nước chia 2 lần uống, liên tục trong nhiều ngày.
6. Trị các loại mụn, nhọt: Dùng lá cúc vạn thọ lượng vừa đủ, rửa sạch giã nhuyễn đắp lên.
7. Trị sa tử cung sau sanh: Hoa và lá cúc vạn thọ lượng vừa đủ nấu nước xông ngâm.
PHAN CÔNG TUẤN
