Thái sơn bàn thạch, hiểu nôm na vững như đá tảng núi Thái, là tên bài thuốc có tác dụng an thai chắc chắn trên nền tảng bổ khí dưỡng huyết, kiện tỳ ích thận. Đây là bài thuốc trong Cảnh Nhạc toàn thư, rất được người đời sau tín nhiệm ứng dụng. Một số kết quả nghiên cứu lâm sàng hiện đại cũng đã chứng minh hiệu quả đặc biệt của bài thuốc.
Thành phần: Nhân sâm (hoặc Đảng sâm) 12g, Chích Hoàng kỳ 12g, Đương quy 12g, Xuyên Tục đoạn 12g, Hoàng cầm 12g, Bạch thược (sao rượu) 12g, Bạch truật (sao) 12g, Thục địa 20g, Xuyên khung 4g, Chích Cam thảo 2g, Sa nhân 2g, Nhu mễ (Gạo nếp) 1 nắm.
Tác dụng: Bổ khí kiện tỳ, dưỡng huyết an thai. Nói theo y học hiện đại, bài thuốc này tăng cường sức miễn dịch, thúc đẩy tuần hoàn huyết dịch, bổ huyết và an thai.
Chủ trị: Trị thai phụ khí huyết đều suy, hoặc người mập mà không chắc, hoặc người ốm mà huyết nhiệt, hoặc can tỳ bẩm tố suy yếu, biểu hiện hay mệt mỏi, không thiết ăn uống, sắc mặt trắng nhợt, chất lưỡi nhạt, rêu trắng mỏng, mạch hoạt vô lực hoặc trầm nhược, hay động thai, sẩy thai nhiều lần.
Cách dùng và gia giảm:
Bài thuốc có thể dùng ngừa sẩy thai đối với những người mang thai cơ thể suy nhược, người có tiền sử sẩy thai nhiều lần hoặc có triệu chứng dọa sẩy thai. Cách 3 - 5 ngày sắc uống 1 thang liền trong 3 - 4 tháng đầu trong thời kỳ thai nghén.
Trên lâm sàng thường dùng bài thuốc để dưỡng thai tùy tình hình cụ thể thầy thuốc có thể gia giảm liều lượng.
Lưu ý uống thuốc đồng thời kiêng cữ phòng dục, giận hờn, thức ăn cay nóng, giấm rượu,… mới phát huy tác dụng tốt.
Một số nghiên cứu lâm sàng:
Tạp chí Trung y Vân Nam số tháng 6-1985 có báo cáo dùng bài thuốc gia giảm đã trị 104 ca sẩy thai gồm dọa sẩy 96 ca, sẩy thai liên tiếp 8 ca. Kết quả sinh thường đủ tháng 98 ca, không kết quả 6 ca.
Học báo Học viện Trung y Triết Giang số tháng 6-1981 có báo cáo dùng bài thuốc gia Trữ ma căn, A giao trị 3 ca sẩy thai liên tiếp. Kết quả toàn bộ sinh thường đủ tháng.
Trung y dược Cát Lâm, số tháng 5-1980 có báo cáo dùng bài thuốc điều trị 88 ca thai nghén nôn nặng. Kết quả khỏi 85 ca, đỡ 1 ca, không hết 2 ca.
Nghiên cứu Trung thành dược, số tháng 9-1995, có báo cáo dùng bài thuốc gia giảm trị 1 bệnh nhân Ban xuất huyết do giảm tiểu cầu đã nhiều năm xuất hiện ban chảy máu dưới da tím xanh, chảy máu răng, kinh nguyệt kéo dài, sắc nhạt lượng nhiều, gần đây do chấn thương ở vai phải sưng phù tím bầm. Kết quả sau khi uống 4 thang, chỗ da tím bầm sắc nhạt đi, uống tiếp 10 thang khỏi. Theo dõi một thời gian không thấy tái phát chảy máu.
Giải thích bài thuốc:
Trong bài này, dùng Sâm, Truật, Kỳ, Thảo để bổ tỳ ích khí; dùng Quy, Thục, Thược để dưỡng huyết; khí huyết sung túc thì thai nguyên bền chắc; Hoàng cầm thanh nhiệt, phối hợp với Bạch truật để kiện tỳ thanh nhiệt (vì thai tiền đa nhiệt), nên có công năng dưỡng thai. Dùng một ít Sa nhân cay ấm lại sáp để vừa lý khí hòa trung, vừa an thai; lại dùng Tục đoạn kết hợp với Thục địa để bổ can thận mà an thai; Xuyên khung phối hợp với thuốc bổ huyết, dưỡng huyết, điều hòa khí ở trong huyết; Gạo nếp ngọt bình để dưỡng tỳ vị giữ thai nhi vững chắc.
Bài này do bài thuốc Bát trân thang (*) bỏ Phục linh gia Hoàng kỳ, Tục đoạn, Sa nhân, Hoàng cầm, Gạo nếp mà thành. Vì vậy, mạn phép phổ biến mấy câu vè sau cho dễ nhớ:
Thái Sơn Bàn Thạch =
Bát Trân,
Giảm Linh, gia Nếp, Đoạn,
Nhân, Cầm, Kỳ.
Dưỡng huyết, bổ khí, kiện tỳ…
An thai thánh dược, nhớ ghi
bài này.
PHAN LANG
(*) Bát trân là thang song bổ khí huyết, bao gồm 2 bài Tứ quân (bổ khí: Nhân sâm, Bạch truật, Phục linh, Cam thảo) và Tứ vật (bổ huyết: Thục địa, Đương quy, Bạch thược, Xuyên khung).
