Học viện Thụy Điển sẽ không trao giải Nobel dành cho văn học năm 2018, thay vào đó, một nhóm các nhân vật văn hóa Thụy Điển cùng nhau chọn lọc và trao tặng giải thưởng văn học danh giá nhất thế giới - một “phiên bản riêng” của “Học viện Mới” - như một hành động phản đối vụ bê bối đã nhấn chìm học viện.
 |
| Logo Giải thưởng Nobel Văn học được trao cho tiểu thuyết gia Gabriel García Márquez năm 1982. |
Vào tháng 5 vừa qua, Giải Nobel văn học năm 2018 đã bị hủy bỏ sau những cáo buộc về sự bê bối tình dục nhắm vào Jean-Claude Arnault, chồng của Katarina Frostenson, một tác giả, thành viên của Học viện Thụy Điển và là một nhân tố thẩm định trong hội đồng giám khảo của giải thưởng.
Arnault bị buộc tội hiếp dâm, nhưng ông ta phủ nhận tất cả. Riêng người vợ, trước những dư luận “không đẹp” của chồng mình, bà Katarina Frostenson đệ đơn xin từ chức.
Một thành viên khác của Học viện Thụy điển, nhà văn Lotta Lotass, cũng thông báo bà xin từ chức. Tờ báo Dagens Nyheter đưa tin và trích dẫn những phản ứng không hài lòng với tư cách thành viên của bà đối với hội đồng quản trị.
Sự ra đi của hai phụ nữ được quần chúng tôn trọng đã bị phương tiện truyền thông xã hội phản đối và vào ngày 19-4, hàng nghìn người đa số là phụ nữ đã xuống đường tập hợp trên quảng trường Stortorget của Stockholm bên ngoài trụ sở của Học viện Thụy Điển, nơi trao giải Nobel Văn học từ năm 1901, yêu cầu tất cả các thành viên của Học viện Thụy Điển từ chức.
 |
| Một vị khách đi qua cổng chính của Bảo tàng Nobel tại Học viện Thụy Điển ở Stockholm, Thụy Điển. |
Từ vụ bê bối này dấy lên cuộc tranh luận về “trách nhiệm liên quan đến bản chất phụ hệ” của học viện và cuộc bút chiến trong giới truyền thông Thụy Điển giữa các học giả, dẫn đến một làn sóng từ chức tại Học viện Thụy điển và giải thưởng Nobel Văn học năm nay bị hoãn lại khi nhận thấy uy tín học viện hiện đang giảm dần và niềm tin công chúng cũng giảm.
Trong thời điểm này, hơn 100 nhà văn, diễn viên, nhà báo và các nhân vật văn hóa Thụy Điển đã thành lập nhóm, gọi là Học viện Mới, họ sẽ trao giải thưởng vào mùa thu này, theo cùng thời gian truyền thống của giải Nobel.
Họ tuyên bố “Chúng tôi thành lập Học viện Mới để nhắc nhở mọi người rằng văn học và văn hóa nói chung nên thúc đẩy dân chủ, minh bạch, thấu cảm và tôn trọng, không có đặc quyền, kiêu ngạo thiên vị hay tình dục”.
“Trong một thời điểm giá trị của con người được tăng thêm khi những nghi vấn được giải tỏa một cách ổn thỏa, văn học trở thành một lực lượng quan trọng hơn nữa để ngăn chặn “văn hóa im lặng” và áp bức. Học viện Mới coi vấn đề này quan trọng đến mức giải thưởng văn học vĩ đại nhất thế giới vẫn nên được trao vào năm 2018”.
 |
| Biểu tình bên ngoài Học viện Thụy Điển ở Stockholm ngày 19-4. Người biểu tình yêu cầu nhân viên Học viện Thụy Điển từ chức. |
Học viện Mới đang mời tất cả quản thủ thư viện của Thụy Điển đề cử tác giả. Các ứng cử viên có thể đến từ mọi nơi trên thế giới và phải viết ít nhất hai cuốn sách, một trong số đó đã được xuất bản từ 10 năm qua. Nhóm thành lập Học viện Mới đang muốn tìm kiếm một nhà văn kể câu chuyện về “con người trên thế giới”. Trái ngược với tôn chỉ của Giải Nobel Văn học tôn vinh nhà văn, theo lời của Alfred Nobel, “Tác phẩm xuất sắc nhất phải đi theo một chiều hướng lý tưởng ”.
Sau khi nhận được những đề cử, Học viện Mới sẽ khởi động một cuộc bỏ phiếu công khai, với bốn tác giả nổi tiếng nhất sau đó sẽ được đưa ra trước Hội đồng Giám định - được dẫn dắt bởi biên tập viên Ann Pålsson, chính trị gia, cựu thành viên của Quốc hội Thụy Điển cùng với Lisbeth Larsson, Giáo sư Đại học Gothenburg và quản thủ thư viện Gunilla Sandin. Ban giám khảo sẽ công bố người chiến thắng vào tháng 10, cùng tháng mà Nobel được công bố theo truyền thống.
“Khi chọn trao giải thưởng, chúng tôi tổ chức một cuộc họp lấy ý kiến phản biện. Chúng tôi muốn cho mọi người thấy rằng một tác phẩm văn hóa đúng nghĩa không phải được tạo nên trên nền ngôn ngữ cưỡng chế, bất thường hay lạm dụng”, đại diện tổ chức Học viện Mới cho biết.
Vào ngày 11 tháng 12, sau khi người chiến thắng được trao giải thưởng tại một lễ kỷ niệm chính thức, Học viện Mới sẽ tự giải thể.
HOÀNG ĐẶNG (Theo The Guardian)
