Trời nắng nóng, bữa trưa đi làm về, mở lồng bàn thấy mâm cơm có bát canh dưa hồng mà mát hết cả ruột. Dưa hồng nấu canh với tôm hay cá, nghêu, hến… đều ngon. Canh dưa hồng đã ngon, dễ nấu lại rẻ. Và món canh dưa hồng ăn kèm với mớ cá nục kho khô và chén mắm dưa luôn là sự lựa chọn của mấy mẹ, mấy chị hay đi chợ mỗi sáng, mỗi khi cứ loay hoay dạo quanh mấy hàng cá, hàng rau mà không biết nấu gì cho mâm cơm bữa trưa để bớt cái nóng như nung của mùa hè xứ biển.
 |
| Ảnh: K.E |
Dưa hồng là loại cây trồng xen canh với các loại cây khác, ít tốn công chăm sóc, nhanh thu hoạch lại cho trái nhiều. Những triền cát pha đất dọc theo bờ các con sông ở miền Trung rất hợp với cây dưa hồng. Cứ sáng sớm, theo những chuyến xe đưa rau xanh từ các chợ quê về phố, những sọt tre đựng đầy những trái dưa hồng căng tròn, da mởn như da em bé được những hàng rau ưu ái gượng nhẹ hơn bởi dưa hồng mà bị dập thì chỉ có bằm nát làm thức ăn cho vịt. Mùa hè, mùa của các loài cá nổi là cá nục, cá cơm, cá de… cũng là mùa dưa hồng rộ. Đi chợ sớm, mua mớ cá nục hay cá cơm tươi roi rói chỉ vài chục nghìn đồng, mua thêm trái dưa hồng chừng năm nghìn, thêm gói mắm dưa nữa là bữa trưa của cả nhà có đầy đủ cả món mặn và món canh lại dễ đưa cơm.
Canh dưa hồng rất dễ nấu. Ướp mớ cá làm sạch với chút nước mắm, muối, củ hành giã nhuyễn để đó chừng mươi phút. Gọt dưa hồng, rửa sạch rồi xắt nhỏ thành sợi chừng 5-10 phân là vừa. Dưa hồng khi mua lựa trái có da láng mịn là dưa non. Dưa già thì da mờ, có nhiều hạt và không ngọt nước. Bắc nồi nước sôi lên bếp, dưa hồng khi chín cho ra nhiều nước nên nhớ không cho nhiều nước khi nấu canh. Nước sôi, cho mớ cá đã ướp gia vị vào nấu chừng ba phút cho thấm, nêm nếm vừa miệng thì cho dưa hồng vào đảo đều, chờ nồi canh sôi lại thì bắc xuống, múc ra bát rồi cho thêm hành ngò lên trên cho thơm. Dưa hồng mà nấu trên lửa lâu quá thì sẽ nhũn, không ngon. Dưa hồng dễ hòa hợp với các loại thức nấu. Thịt bằm, cá đồng, cá biển, tôm tươi, tôm khô hay nghêu, hến… nấu canh dưa hồng đều ngon. Món nấu thì rẻ tiền, cách nấu thì đơn giản nên những bữa cơm mùa hè ở các gia đình xứ Quảng hay có mặt món canh dưa hồng.
Dưa hồng nấu canh ngon, kho cá lại còn ngon hơn, nhất là với cá nục, cá ngừ hay cá bớp . Cá làm sạch, ướp chút muối, hành tím rồi để chừng vài chục phút. Bắc chảo dầu phi thơm rồi cho cá vào chảo dầu tao sơ cho săn thịt và bớt mùi tanh. Xếp cá vào nồi. Đổ vào lưng chén nước, nửa muỗng cà-phê muối, chút mắm, chút đường, thêm vài quả ớt xanh. Rửa sạch mấy trái dưa hồng non để cả vỏ, đập vỡ, xếp lên trên cá, nấu sôi bùng rồi để lửa liu riu.
Nước trong trái dưa chảy ra, cứ cho sôi nhỏ lửa đến khi dưa rục và nước xâm xấp mặt cá là được. Nếu muốn ăn nhiều nước thì cho thêm dưa vào nhiều để lấy nước chan. Khi ăn gắp cá riêng ra dĩa, dưa và nước cho vào dĩa riêng. Cá hơi nhạt thì chấm với nước mắm nhĩ dầm ớt xanh. Món này ăn với cơm nóng hay bún đều ngon. Không nấu canh hay kho cá, thì dưa hồng non xắt sợi nhỏ, trộn với rau thơm, cải con, xà lách rồi chấm mắm cá cơm hay nước mắm nhĩ dầm ớt xanh cũng là món đưa cơm trong những ngày nắng nóng. Dưa hồng tươi ăn sống đã ngon, dưa hồng muối ăn với cơm cũng vẫn tròn vị.
Mùa hè là mùa dưa hồng rộ, giá rất rẻ. Tôi nhớ mẹ hay mua cả rổ dưa non về muối để dành cho mùa đông kho cá, kho thịt. Mùa mưa nước sông lên hay có người đi cất rớ cá trên ruộng. Mẹ mua mớ cá đồng trộn lẫn cả cá cấn, tôm tép, cá mại về kho với dưa hồng muối chua. Mùa đông căn bếp nhà ấm sực và thơm ngào ngạt mùi cá kho dưa. Mùi thơm của món cá đồng kho dưa hồng muối ấy của mẹ từ thuở ấu thơ qua bao năm tháng vẫn như quanh quất đâu đây mỗi khi nhớ về.
Có những ngày mưa dầm, không đi chợ được, mẹ xắt dưa muối trộn với đậu phụng rang giã nhỏ mà nấu bao nhiêu cơm cũng hết sạch.
Bạn tôi cách nửa vòng trái đất trở về thăm quê, chỉ ước được ăn bữa canh dưa hồng nấu với tôm như ngày còn thơ mẹ bạn đã nấu cho ăn. Nhìn bạn háo hức với bữa cơm chỉ có bát canh dưa hồng, dĩa cá nục kho khô bên chén mắm dưa, cà, tôi biết rằng ký ức tuổi thơ luôn kéo người đi xa trở về quê nhà - dù chỉ về để ăn một bữa cơm đạm bạc với bát canh dưa hồng nấu tôm.
KIM EM
