Trò dân gian Rồng rắn lên mây

* Rất nhiều bạn bè tôi hay kể, thường chơi trò dân gian Rồng rắn lên mây thời tóc còn để chỏm. Xin cho hỏi trò này chơi như thế nào? Các trò dân gian có tác dụng ra sao đối với việc giáo dục con trẻ? (Nguyễn Thị Hoa, Hải Châu, Đà Nẵng).

-“Rồng rắn lên mây” (ảnh) là một trong những trò chơi dân gian được nhiều thế hệ tuổi thơ ngày trước biết đến. Đây là một trò chơi theo nhóm, các người chơi được phân vai và phải thực hiện vai chơi của mình trong sự phối hợp với người khác.

Một người đứng riêng ra làm thầy thuốc, những người còn lại sắp hàng một, tay người sau nắm vạt áo người trước hoặc đặt trên vai của người đứng trước. Sau đó cả chuỗi người này bắt đầu lượn qua lượn lại như con rắn, vừa đi vừa hát: “Rồng rắn lên mây/ Có cây lúc lắc/ Hỏi thăm thầy thuốc/ Có nhà hay không?”.

Người đóng vai thầy thuốc trả lời: “Thầy thuốc đi chơi (hay đi làm việc gì đó, vì như đi chợ, đi câu cá, đi vắng nhà…)”. Cả nhóm lại tiếp tục đi và hát. Đến khi thầy thuốc trả lời “Có!” thì diễn ra cuộc đối đáp giữa hai bên.

Thầy thuốc (A) hỏi: Rồng rắn đi đâu? Người đứng làm đầu của “rồng rắn” (B)  trả lời: Đi lấy thuốc chữa bệnh cho con. A: Con lên mấy? B: Con lên một. A: Thuốc chẳng hay. B: Con lên hai. A: Thuốc chẳng hay…

Cứ thế cho đến khi B đáp “Con lên mười” thì A bảo “Thuốc hay vậy”. Kế đó, thầy thuốc đòi hỏi: Xin khúc đầu. B: Những xương cùng xẩu. A: Xin khúc giữa. B: Những máu cùng me. A: Xin khúc đuôi. B: Tha hồ mà đuổi.

Đến đây thì thầy thuốc phải tìm cách đuổi bắt cho được người cuối cùng (khúc đuôi) trong hàng rồng rắn. Người đứng đầu dang hai tay, cố ngăn không cho thầy thuốc bắt được cái đuôi, cả mình rồng rắn cũng uốn éo, luồn lách, né tránh sao cho cái đuôi của mình không bị thầy thuốc vồ được.

Nếu thầy thuốc bắt được người cuối cùng thì người đó phải ra thay làm thầy thuốc. Nếu rồng rắn bị đứt ngang giữa chừng lúc đang dằng co thì tạm ngừng để nối lại và tiếp tục trò chơi.

Trò chơi nào cũng hướng đến việc giáo dục con trẻ. “Rồng rắn lên mây” là trò chơi gắn với đồng dao nhằm rèn luyện sự nhanh nhẹn, khéo léo, phát huy tinh thần đoàn kết, tôn trọng kỷ luật và khả năng đối đáp. Đẩy gậy có nhiều nét tương đồng và gần gũi với môn thi đấu vật hay chọi trâu của người lớn. Kéo co thể hiện tinh thần thượng võ, rèn luyện thể lực và sự nhanh nhẹn, khéo léo.

Đánh đáo, Chơi chuyền, Chơi ô ăn quan lại rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo cá nhân, khả năng tính toán, phán đoán chính xác. Từ chỗ ganh đua mang tính chất tượng trưng, dần dần các trò chơi trở thành những cuộc thi tài, thi khéo, các cuộc thi đấu thể thao như bi sắt, nhẩy ngựa, đá cầu...

Nhìn chung, các trò chơi dân gian Việt Nam thường giản tiện, không cầu kỳ, tốn kém nên có thể dễ dàng chơi mọi lúc, mọi nơi; dụng cụ dễ kiếm, dễ làm, chủ yếu lấy từ trong tự nhiên, thậm chí chỉ là cái gậy, hòn đá, hòn bi,... có thể nhặt được trong vườn, dưới ruộng.

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Huy, Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, trong bài viết "Trò chơi dân gian - nét  văn hóa dân tộc giàu bản sắc"  đăng trên báo Thanh niên ngày 30-1-2016, cho rằng trò chơi dân gian không đơn thuần là một trò chơi của trẻ con mà còn chứa đựng cả một nền văn hóa dân tộc Việt Nam độc đáo và giàu bản sắc.

Trò chơi dân gian không chỉ nâng cánh cho tâm hồn trẻ, giúp trẻ phát triển khả năng tư duy, sáng tạo, sự khéo léo mà còn giúp các em hiểu về tình bạn, tình yêu gia đình, quê hương, đất nước. Trẻ em ở xã hội công nghiệp chỉ quen với máy móc và không có khoảng trống để chơi cũng là một thiệt thòi.

Thiệt thòi hơn khi các em không được làm quen và chơi những trò chơi dân gian của thiếu nhi thuở trước - đang ngày càng bị mai một và quên lãng, không chỉ ở các thành phố mà còn ở cả các vùng nông thôn, nơi mà đang dần bị đô thị hóa mạnh mẽ.

ĐNCT