Tháng 3-1975, những chiến sĩ Tiểu đoàn 3, Mặt trận 44 Quảng Đà nhận nhiệm vụ hành quân áp sát Đà Nẵng theo hướng từ Hòa Hải (nay là phường Hòa Hải, quận Ngũ Hành Sơn), bắt đầu chiến dịch giải phóng thành phố cùng các lực lượng vũ trang khác trên chiến trường Khu 5.
 |
| Tuổi trẻ trong một chuyến về nguồn tại Nhà bia tưởng niệm liệt sĩ Tiểu đoàn 3, Mặt trận 44 Quảng Đà. Ảnh: KỲ NAM |
Tiến về giải phóng thành phố
Cựu chiến binh Trần Văn Hợi, nguyên lính diệt tăng C1 thuộc Tiểu đoàn 3 kể lại, đêm 28-3-1975, ông nhận lệnh đi cùng Tiểu đoàn 577 pháo binh của Mặt trận 44 Quảng Đà xuống xã Điện Thắng, huyện Điện Bàn, mở đầu kế hoạch giải phóng Đà Nẵng. Đúng 10 giờ 30 phút ngày 29-3, Tiểu đoàn 577 bắn 24 quả ĐKB vào cứ điểm Vĩnh Điện, tiêu diệt hết toán lính địch. Sau đó, ông cùng đoàn quân thẳng tiến về Đà Nẵng. Tới nghĩa trang liệt sĩ huyện Điện Bàn thì có hai ô-tô chở về sân bay Nước Mặn. Lúc này, ông nhận lệnh cùng một số trinh sát của tiểu đoàn lên cảnh giới ở cầu Trịnh Minh Thế (nay là cầu Nguyễn Văn Trỗi) và tiến dần về khu vực Hòa Cường.
Khoảng giữa trưa 29-3, tin tức quân ta tiến vào trung tâm thành phố lan nhanh, nhân dân bắt đầu đổ ra đường, vẫy cờ, reo hò mừng quân giải phóng. Ông Hợi nhớ mãi khoảnh khắc ấy, những đôi mắt rưng rưng, những bàn tay giơ cao vẫy chào bộ đội, những tiếng hô “Hoan hô giải phóng quân” vang lên khắp nơi.
Cùng thời điểm đó, tại sân bay Nước Mặn, Tiểu đoàn 3 phối hợp Tiểu đoàn 4 - Tiểu đoàn địa phương huyện Duy Xuyên đánh chiếm, làm chủ hoàn toàn khu vực này và lấy đó làm bàn đạp tổ chức hai mũi tiến công men theo các con đường ven biển hướng về Mỹ Khê, bán đảo Sơn Trà. Tại bãi biển Mỹ Khê, lực lượng của ta gặp nhiều nhóm thủy quân lục chiến chạy ra biển thoát thân. Tiểu đoàn 3 lập tức triển khai đội hình, sau 30 phút vừa tấn công, vừa kêu gọi, đã có 2.500 tên địch xin đầu hàng. Trong hai ngày 30 và 31-3, cán bộ, chiến sĩ tiểu đoàn tiếp tục kêu gọi ngụy quân, ngụy quyền giao nộp vũ khí cho cách mạng. “Sau giải phóng, D3 được phân công về huyện Điện Bàn, Duy Xuyên làm nhiệm vụ rà phá bom mìn để người dân trở lại sản xuất”, ông Hợi nhớ lại.
Có mặt trong đoàn quân tiến về giải phóng thành phố, ông Trần Ngọc Ngà, nguyên Đại đội phó Đại đội 2, Tiểu đoàn 3 kể, lúc 4 giờ sáng ngày 29-3-1975, ông có mặt trên một đồi cát thuộc huyện Hòa Vang. “Gần trưa chúng tôi tiến vào thành phố, người dân Đà Nẵng đón bộ đội rất nồng nhiệt. Họ mang bánh mì, bắp, sữa, xôi… cho bộ đội ăn”, ông Ngà kể.
Lúc này, Tiểu đoàn 3 tiếp tục tiến sâu vào các khu vực trọng yếu trong nội đô Đà Nẵng. Tại chợ Hàn, chợ Cồn, các ngả đường dẫn vào trung tâm thành phố, dòng người đổ ra mỗi lúc một đông. Lá cờ cách mạng bất ngờ xuất hiện từ ban công các ngôi nhà hay trên tay những người đang reo hò, tạo nên một không khí hân hoan chưa từng có. Trong niềm vui ngày giải phóng, ông Ngà tiếp tục có mặt tại cảng cá Thuận Phước để kêu gọi, vận động binh lính ngụy trình diện, giao nộp vũ khí.
Ghi nhận xứng đáng
Sau giải phóng, bộ đội chủ lực, quân dân địa phương cùng nhau tổ chức các hoạt động ổn định trật tự, tiếp nhận sự đầu hàng của tàn quân địch, đồng thời triển khai ngay công tác bảo vệ kho tàng, công sở nhằm tránh những tổn thất . Đại tá Nguyễn Vĩnh An, nguyên Chính trị viên Tiểu đoàn 3, Mặt trận 44 Quảng Đà nói, sau khi tiến quân giải phóng Đà Nẵng, Tiểu đoàn 3 tiếp tục phối hợp các đơn vị rà phá bom mìn, giúp nhân dân ổn định cuộc sống. Những con đường bị cày xới bởi bom đạn lần lượt được khắc phục, chợ búa mở lại và làng quê Quảng Nam, Đà Nẵng từng bước hồi sinh.
Năm 2020, Ban liên lạc cựu chiến binh Tiểu đoàn 3 cùng ngồi lại lấy ý kiến đóng góp vào bản dự thảo báo cáo thành tích đề nghị phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân cho đơn vị. Bà Nguyễn Thị Vân Lan, thành viên ban biên soạn bản báo cáo thành tích Tiểu đoàn 3 cho hay, thành tích của tiểu đoàn thật sự xuất sắc, được Đảng, nhà nước tặng thưởng nhiều huân chương, được Bác Hồ khen tặng “Các chú học tập và đánh như Tiểu đoàn 3 Quảng Đà”. Đặc biệt, sự hy sinh của tiểu đoàn quá lớn, trong đó có trận “21 ngày đêm” mà bà từng chứng kiến. Vì thế thời điểm đó, bà nguyện cùng ban liên lạc tìm kiếm thông tin, tài liệu lịch sử và kết nối các cựu binh Tiểu đoàn 3 khắp mọi miền đất nước.
Mọi nỗ lực của ban liên lạc đã được đền đáp khi ngày 23-3-2023, Tiểu đoàn 3, Mặt trận 44 Quảng Đà vinh dự đón nhận danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Đây không chỉ là niềm tự hào của các cựu chiến binh Tiểu đoàn 3 mà còn là sự ghi nhận xứng đáng đối với những chiến công oanh liệt và sự hy sinh to lớn của đơn vị trong cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc.
Cùng năm đó, Nhà bia tưởng niệm liệt sĩ và Bia chiến tích trận đánh 21 ngày đêm của Tiểu đoàn 3 tại thị xã Điện Bàn được khánh thành, trở thành nơi tri ân, tưởng nhớ những người con đã ngã xuống vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Trong ngày khánh thành, đông đảo cựu binh Tiểu đoàn 3, thân nhân liệt sĩ và người dân địa phương đã có mặt, thắp nén nhang tri ân và cùng nhau ôn lại những ngày tháng chiến đấu hào hùng. Bà Nguyễn Thị Vân Lan xúc động nói, bà mong rằng nhà bia cũng như bia chiến tích sẽ luôn là địa chỉ đỏ, nơi thế hệ trẻ đến tìm hiểu lịch sử và hiểu hơn sự hy sinh của cha ông để càng thêm trân quý cuộc sống hòa bình hôm nay.
KỲ NAM
