Chọn người có đức, có tài, có tâm, có tầm vào cơ quan dân cử (*)

LTS: Chiều 1-6, Quốc hội thảo luận tại hội trường về Luật Tổ chức chính quyền địa phương (CQĐP), Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Đà Nẵng Huỳnh Nghĩa đã tham gia phát biểu ý kiến. Báo Đà Nẵng giới thiệu đến bạn đọc bài phát biểu của đại biểu Quốc hội Huỳnh Nghĩa.

Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Đà Nẵng Huỳnh Nghĩa phát biểu ý kiến. Ảnh: TTXVN

Tôi thống nhất sự tiếp thu của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về mô hình tổ chức CQĐP. Đây là mô hình hoàn toàn phù hợp với Hiến pháp mới, được đa số đại biểu Quốc hội kỳ vọng, những người có tâm huyết làm việc tại HĐND các cấp trông đợi và cũng là nguyện vọng chính đáng của nhân dân cả nước.

Việc xác định mô hình tổ chức CQĐP lần này là “cơ hội vàng” để chúng ta tiếp tục khẳng định, củng cố, tăng cường quyền làm chủ của nhân dân; thể hiện sâu sắc, rõ nét bản chất của Nhà nước ta là Nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.

Với tinh thần đó, qua hoạt động thực tiễn ở địa phương, tôi tham gia mấy vấn đề sau đây:

1. Về số lượng đại biểu chuyên trách (Điều 18, 39, v.v…)

Đây là nguyên nhân đầu tiên, có tính quyết định hiệu quả hoạt động của HĐND. Thời gian qua, đại biểu HĐND kiêm nhiệm quá nhiều, nhất là kiêm nhiệm bên khối chính quyền, dẫn đến tình trạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi”, nên hoạt động còn mang tính hình thức, chưa đem lại kết quả như mong đợi.

Theo tinh thần sửa đổi lần này, Luật Tổ chức CQĐP điều chỉnh theo hướng tăng số lượng đại biểu hoạt động chuyên trách. Nhưng trong dự thảo Luật, số lượng đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách không thay đổi, và dường như ban soạn thảo né tránh vấn đề này. Dự thảo Luật trước đây quy định cụ thể tỷ lệ đại biểu hoạt động chuyên trách tại mỗi cấp. Nhưng nay khoản 3 Điều 18 quy định, trưởng các ban “có thể” hoạt động chuyên trách. Cứ như thế này thì “đâu lại vào đấy”, “nói rồi, nói mãi”, nếu không sửa đổi thì hiệu quả hoạt động của HĐND cũng chỉ giới hạn ở hình thức mà thôi.

Vì vậy, tôi đề nghị cần quy định ngay trong luật tỷ lệ đại biểu hoạt động chuyên trách ở mỗi cấp, ít nhất 30% đại biểu HĐND chuyên trách ở cấp tỉnh, 20% ở cấp huyện và 15% ở cấp xã. Đồng thời, quy định hạn chế thấp nhất số lượng đại biểu HĐND đồng thời là lãnh đạo hoặc cán bộ, công chức của các cơ quan chuyên môn thuộc UBND. Tăng cường số lượng đại biểu HĐND thuộc khối Đảng , các tổ chức, đoàn thể - xã hội.

2. Về các ban của HĐND (Khoản 3 Điều 18, khoản 3 Điều 39, v.v…)

Tôi đề nghị luật cần quy định theo hướng ở cấp tỉnh, mỗi ban nên có 1 trưởng ban, 2 phó trưởng ban và 1 ủy viên hoạt động chuyên trách, vì chức năng nhiệm vụ của ban tương đương với một sở, ngành nên trách nhiệm nặng nề, cần quy định số lượng tăng lên như thế mới đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.

Cấp huyện nên quy định mỗi ban có 1 trưởng ban và 1 phó trưởng ban hoạt động chuyên trách. Cấp xã đề nghị quy định mỗi ban có 1 trưởng ban hoạt động chuyên trách để tham mưu, giúp HĐND xã chuẩn bị các nội dung thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của mình, đồng thời thực hiện tốt chức năng giám sát theo quy định pháp luật.

Tôi cho rằng, với lực lượng chuyên trách được tăng cường như trên sẽ đáp ứng điều kiện cần, khắc phục tính hình thức lâu nay nhằm đảm bảo hoạt động của HĐND các cấp thực quyền, mang lại hiệu quả thiết thực.

3. Về phân định thẩm quyền giữa HĐND và Thường trực HĐND (Điều 102)

Đây là vấn đề thực tiễn vừa qua có nhiều vướng mắc. Giữa hai kỳ họp HĐND, nếu có vấn đề phát sinh liên quan đến thẩm quyền của HĐND, Thường trực HĐND có quyền quyết định hay không thì tại Điều 102 chưa quy định.

Tôi đề nghị cần quy định rõ ràng, cụ thể ngay trong luật theo hướng những nội dung nào thuộc thẩm quyền của HĐND, nội dung nào thuộc thẩm quyền của Thường trực HĐND, nội dung nào Thường trực HĐND có quyền cho ý kiến để UBND tổ chức thực hiện kịp thời, nhưng sau đó phải báo cáo tại kỳ họp HĐND gần nhất. Có như vậy mới tạo được hành lang pháp lý thông thoáng, chặt chẽ, bảo đảm HĐND hoạt động thông suốt, hiệu lực, hiệu quả; khắc phục tình trạng Thường trực HĐND làm thay công việc của HĐND; đồng thời bảo đảm yêu cầu giám sát kịp thời, chặt chẽ của cơ quan dân cử đối với hoạt động quản lý hành chính Nhà nước ở địa phương.

4. Thẩm quyền quyết định của HĐND về kinh tế - xã hội - quốc phòng - an ninh (Điều 19, 40, v.v…)

Để HĐND thật sự là cơ quan quyền lực theo đúng nghĩa, tức là phải có quyền quyết định thực chất, đòi hỏi thẩm quyền quyết định về kinh tế - xã hội - quốc phòng - an ninh của HĐND không những được quy định tại luật này mà cần phải được quy định tại nhiều luật, bộ luật chuyên ngành khác của Nhà nước về ngân sách, tài chính, đầu tư, xây dựng cơ bản, quản lý đô thị, v.v…

Để thực hiện mục tiêu tăng cường chức năng quyết định của HĐND còn rất nhiều vấn đề, trong đó quan trọng nhất là cần quy định cụ thể trong luật theo hướng nghị quyết của HĐND có hiệu lực áp dụng trực tiếp, không phải qua bước ban hành Quyết định của UBND cùng cấp như hiện nay.

Hiện nay, mỗi cử tri ở nước ta có 4 cấp đại biểu dân cử từ xã, phường đến Quốc hội đại diện cho mình. Nhưng xem ra quyền lợi của cử tri, đặc biệt các nguyện vọng chính đáng, bức xúc của họ vẫn chưa được phản ánh kịp thời và đầy đủ. Việc thực hiện quyền làm chủ còn nặng tính hình thức. Tình trạng người dân có những việc oan trái đâu đó vẫn còn xảy ra.

Do đó, bên cạnh việc thông qua luật này, cần sớm thông qua Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và HĐND, tạo cơ chế giới thiệu người ra ứng cử thật sự dân chủ, chọn lựa người có đức, có tài, có tâm, có tầm vào cơ quan dân cử để đại biểu gần dân một cách thực chất và hiệu quả. Tôi cho rằng, số lượng đại biểu chuyên trách là một trong những nội dung quan trọng nhất để thực hiện yêu cầu đó.

(*) Tít chính do Tòa soạn đặt.