Xây dựng 'Tòa soạn số' để thay đổi toàn diện bộ mặt hệ thống báo chí

Các chuyên gia cho rằng mô hình "Tòa soạn số" đã trở thành xu thế tất yếu của các cơ quan báo chí, song phải làm sao để chuyển đổi số không trở thành một cuộc trình diễn phô trương về công nghệ?

Quang cảnh hội thảo. Ảnh: Vietnam+

Một kỷ nguyên mới của báo chí số, công nghệ số, hội tụ công nghệ và hội tụ nội dung đã hình thành và đang phát triển mạnh mẽ. Trong bối cảnh đó, mô hình "tòa soạn số" đã trở thành xu thế tất yếu của các cơ quan báo chí. Hội tụ nội dung, công nghệ được xem như chìa khóa để mở ra con đường mới cho các nhà báo, tòa soạn hiện đại.

Đó là điều ông Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân nhấn mạnh tại hội thảo "Ứng dụng công nghệ trong quản trị “Tòa soạn số” " do hội Nhà báo Việt Nam phối hợp với Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông tổ chức ngày 17-8, tại Hà Nội.

"Công nghệ giúp chúng ta không bị bỏ lại phía sau..."

Theo ông Lê Quốc Minh, các tòa soạn báo chí trong kỷ nguyên số đang phải đối mặt với nhiều thách thức: thách thức về năng lực cạnh tranh với các nền tảng truyền thông xã hội và dịch vụ trực tuyến; thách thức do các mô hình kinh doanh truyền thống đang bị thay thế bởi những mô hình kinh doanh mới; thách thức trong việc tìm kiếm cơ hội để tiếp cận và giữ chân công chúng; thách thức để duy trì niềm tin của độc giả.

Rõ ràng, trước tốc độ phát triển như vũ bão của khoa học và công nghệ, trong lộ trình chuyển đổi số báo chí tại Việt Nam, tất yếu diễn ra những biến động trong lĩnh vực báo chí truyền thông theo hướng ứng dụng ưu thế của những công nghệ mới. Công chúng báo chí ngày nay có quyền được thụ hưởng những sản phẩm nội dung chất lượng, đáp ứng các nhu cầu về đọc, xem, nghe trong không gian số. Muốn làm được điều này, việc quản trị tòa soạn phải thực sự hiệu quả. 

Do đó, các cơ quan báo chí cần có một sự "tích hợp" và "hội tụ" cả về nội dung lẫn hình thức xuất bản để theo kịp những tiến bộ về công nghệ.

“Ứng dụng công nghệ hiệu quả và phù hợp là chìa khóa để các cơ quan báo chí tại Việt Nam thực hiện tốt sứ mệnh là cơ quan ngôn luận của Đảng và Nhà nước, là diễn đàn của quần chúng nhân dân. Công nghệ giúp chúng ta không bị bỏ lại phía sau,” ông Lê Quốc Minh nói.

Nhà báo Lê Quốc Minh cho rằng việc xây dựng “Tòa soạn số” sẽ làm thay đổi toàn diện bộ mặt của ngành báo chí, đặc biệt là tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, quyết liệt, bám sát hơn với tình hình thực tiễn; chủ động nắm bắt các sự kiện, kịp thời thông tin, định hướng dư luận xã hội bảo đảm khách quan, chính xác, có trọng tâm, trọng điểm.

Ông Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Vietnam+

“Tòa soạn số cũng là tiền đề để tiếp tục thực hiện nghiêm nguyên tắc một đầu mối trong chỉ đạo, định hướng thông tin, bảo đảm việc chỉ đạo, cung cấp thông tin thống nhất, kịp thời và thuyết phục, nhất là những vấn đề quan trọng, phức tạp, nhạy cảm, để báo chí chính thống giữ vững vai trò định hướng, chi phối thông tin trong xã hội,” ông Lê Quốc Minh nhấn mạnh.

Theo Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, trong số những công nghệ sẽ có tác động mạnh mẽ tới hoạt động báo chí, truyền thông hiện nay thì nổi bật là vấn đề ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và chuỗi khối (blockchain) trong quản lý tòa soạn số, trong tổ chức sản xuất sản phẩm cũng như phát hành các sản phẩm báo chí truyền thông.

Giám đốc Học viện Công nghệ Bưu chính và Viễn thông, Phó Giáo sư-Tiến sỹ Đặng Hoài Bắc đồng tình với ý kiến trên đồng thời cho rằng chuyển đổi số báo chí sẽ trở thành xu thế tất yếu ở tất cả các cơ quan báo chí.

“Thực chất của chuyển đổi số báo chí là việc ứng dụng công nghệ ngày càng hiện đại vào hoạt động báo chí, làm cho hệ sinh thái báo chí số được bồi đắp thêm các tính năng mới, ưu việt, giúp nâng cao chất lượng, hiệu quả truyền thông. Ứng dụng công nghệ là cách để thay đổi tư duy, lối mòn quản trị, cũng như thể hiện năng lực trong hoạt động đổi mới sáng tạo,” ông Bắc nói.

... Nhưng phô trương công nghệ chưa chắc đã hiệu quả

Các chuyên gia đều nhất trí cao về tầm quan trọng và nội hàm "tòa soạn số" đồng thời đưa ra nhiều giải pháp thiết thực, khả thi để thực hiện chuyển đổi hoạt động tòa soạn của các cơ quan báo chí, hướng tới xây dựng mô hình tòa soạn số tại các cơ quan báo chí ở Việt Nam hiện nay.

Phó Giáo sư-Tiến sỹ Đỗ Thị Thu Hằng, Trưởng Ban Nghiệp vụ Hội Nhà báo Việt Nam đề cập đến một hệ sinh thái số và hệ sinh thái truyền thông đa phương tiện được xây dựng trên cơ sở phối hợp 5 thành phần: phần cứng, phần mềm, mạng lưới, các dịch vụ và nội dung.

Tuy nhiên, bà Hằng khẳng định điều kiện quan trọng hơn là các nền tảng, công cụ số đi kèm với nguồn nhân lực có khả năng sử dụng công cụ số và nền tảng số ấy. Đây là những vấn đề cốt yếu với cơ quan báo chí trong chuyển đổi từ nền báo chí truyền thống sang báo chí số hiện nay.

“Điều kiện thực thi báo chí số là có một tòa soạn số đặt trong một hệ sinh thái số và nguồn nhân lực có năng lực tổ chức, thực hiện các hoạt động nghiệp vụ báo chí số,” bà Hằng nhấn mạnh.

Chia sẻ về việc ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) trong hoạt động sản xuất tin tức, video tự động dựa trên từ khoá, Tiến sỹ Trần Tiến Công, Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông cho biết người làm báo có thể sử dụng công nghệ tạo sinh văn bản tự động như: Chat GPT, LlaMa, Bard… hoặc có thể sử dụng công nghệ tạo sinh ảnh tự động Midjourney, Canva, Picsart.

“Việc kết hợp những công nghệ tạo sinh văn bản và ảnh tự động này tạo ra những video phù hợp nhằm giảm chi phí và thời gian sản xuất,” Tiến sỹ Trần Tiến Công nói.

Tiến sỹ Trần Quang Diệu, Giám đốc Trung tâm Ứng dụng Công nghệ thông tin, Học Viện Chính trị Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh khẳng định những lợi thế trong việc áp dụng công nghệ AI, blockchain, tuy nhiên ông cũng đưa ra cảnh báo “nếu không cẩn trọng thì báo chí sẽ biến sản phẩm của mình thành một cuộc trình diễn công nghệ.”

Do đó, ông Diệu cho rằng cần có lộ trình chuyển đổi số cụ thể để nâng cao hiệu quả hoạt động, chất lượng của các cơ quan báo chí, cần có các giải pháp đồng bộ khi các sản phẩm báo chí được tham gia thị trường như một loại hàng hóa đặc biệt, đồng thời có hành lang pháp lý để hoạt động quảng cáo của cơ quan báo chí đi vào thực chất, hiệu quả. 

Theo Tiến sỹ Trần Quang Diệu, để thực thi tốt hoạt động của tòa soạn số, cần quan tâm, chú trọng phát triển nguồn nhân lực báo chí truyền thông vừa “hồng” vừa “chuyên.” Theo đó, các cơ sở giáo dục đại học chuyên ngành báo chí cần tập trung cập nhật kiến thức, kỹ năng tác nghiệp trong môi trường báo chí số trong các chương trình đào tạo cho sinh viên hệ đại học và các hệ sau đại học.

Nhà báo Lê Xuân Trung, Phó Tổng Biên tập báo Tuổi Trẻ cùng chung quan điểm cho rằng tòa soạn hội tụ đáp ứng được yêu cầu sản xuất đa phương tiện, đặc biệt là loại hình báo điện tử nhưng cũng làm cho khối lượng công việc tăng lên.

Ông đặt câu hỏi: Làm thế nào để vẫn bảo đảm năng suất của tòa soạn hội tụ mà không gia tăng áp lực đối với đội ngũ?

“Giải pháp khả thi nhất là tòa soạn phải ứng dụng tối đa công nghệ đi cùng với tối ưu hóa bộ máy, thay đổi quy trình vận hành, xuất bản các sản phẩm, phải chuyển đổi số sao cho phù hợp với mục tiêu và chiến lược phát triển của mình. Khi đó, tòa soạn hội tụ phát triển thành tòa soạn số để bảo đảm phát huy được nguồn lực sẵn có nhưng được thiết kế lại bài bản, hiệu quả hơn,” ông Lê Xuân Trung nói.

Vietnam+