Từ quan hệ băng giá sang bình thường hóa

Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman sẽ đến Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày 22-6 (giờ địa phương) - chặng dừng chân cuối cùng trong chuyến công du Trung Đông của ông giữa bối cảnh hai nước đang thúc đẩy hàn gắn quan hệ. Đây là chuyến thăm đầu tiên của Thái tử Mohammed đến Thổ Nhĩ Kỳ kể từ sau vụ nhà báo Jamal Khashoggi của tờ Washington Post bị sát hại tại Lãnh sự quán Saudi Arabia ở thành phố Istanbul hồi tháng 10-2018.

Chuyến thăm Trung Đông với các chặng dừng chân Ai Cập, Jordan và Thổ Nhĩ Kỳ đánh dấu nỗ lực của Thái tử Mohammed nhằm khôi phục hình ảnh của Saudi Arabia và cá nhân ông bên ngoài vùng Vịnh, nhất là vị thế của Riyadh bị tổn hại nghiêm trọng vì vụ sát hại nhà báo Khashoggi. Thuận lợi rất lớn cho ông Mohammed là Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan cũng có chuyến công du Saudi Arabia hồi tháng 4 với hy vọng “bắt đầu một kỷ nguyên mới” trong quan hệ song phương và hai nhà lãnh đạo đã “rà soát lại các mối quan hệ giữa hai nước cũng như cách thức phát triển quan hệ trong tất cả các lĩnh vực”.

Tuần trước, Tổng thống Erdogan nói rằng, ông và lãnh đạo Saudi Arabia sẽ thảo luận để thúc đẩy mối quan hệ giữa hai nước lên “mức độ cao hơn nhiều”, cả việc hợp tác giữa các ngân hàng, ủng hộ các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đồng thời còn nói về chuyến thăm Trung Đông của Tổng thống Mỹ Joe Biden vào tháng 7 tới...

Trở lại nhiều năm về trước, cái chết của nhà báo Khashoggi đã đẩy căng thẳng âm ỉ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Saudi Arabia leo thang, giúp Tổng thống Erdogan có cơ hội “nắn gân” Riyadh trong cuộc cạnh tranh tầm ảnh hưởng ở khu vực, đồng thời mở đường để Ankara cải thiện mối quan hệ với Washington.

Thời điểm đó, các nhà chức trách Thổ Nhĩ Kỳ cho rằng, Saudi Arabia liên quan vụ sát hại nhà báo và đã bắt giữ một số quan chức cấp cao của Riyadh. Các quan chức tình báo Mỹ khẳng định chính Thái tử Mohammed đã phê chuẩn âm mưu sát hại nhà báo Khashoggi. Song, Riyadh bác bỏ cáo buộc và đáp trả bằng việc tẩy chay hàng nhập khẩu từ Ankara. Thực tế, ông Erdogan chưa bao giờ nhắc đến tên của Thái tử Mohammed trong vụ việc nhưng nói rằng vụ sát hại đã được chỉ đạo bởi “các nhân vật cấp cao nhất” của chính phủ Saudi Arabia.

Năm 2020, Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu xét xử vụ sát hại nhà báo Khashoggi. Đến ngày 7-4-2022, tòa án ở Istanbul thông báo ngừng xét xử vắng mặt 26 nghi phạm người Saudi Arabia và chuyển vụ án cho Riyadh xét xử. Quyết định này mở đường cho chuyến thăm của Tổng thống Erdogan đến Saudia chỉ 3 tuần sau đó.

Thời gian gần đây, Thổ Nhĩ Kỳ đối mặt với cuộc khủng hoảng kinh tế do đồng nội tệ mất giá và lạm phát tăng vượt mức 60%. Tổng thống Erdogan muốn tìm kiếm sự hỗ trợ về tài chính từ các nước vùng Vịnh trước thềm cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 6-2023 mà ông sẽ tham gia tái tranh cử. Ankara cũng đang có các bước đi nhằm thúc đẩy quan hệ với Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), Ai Cập và Israel.

Hãng tin AFP dẫn lời bà Gonul Tol, Giám đốc chương trình Thổ Nhĩ Kỳ tại Viện Trung Đông có trụ sở ở Mỹ, nhận định bước tiếp cận nhằm cải thiện quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Saudi Arabia có sự hậu thuẫn, khuyến khích của Washington; theo đó, mối quan hệ này đang xoa dịu căng thẳng và xây dựng ngoại giao ở khu vực.

Song, bà Tol đặt câu hỏi rằng liệu Thái tử Mohammed có sẵn sàng tin tưởng Tổng thống Erdogan hoàn toàn hay không. “Thái tử sẽ không dễ dàng quên thái độ của Thổ Nhĩ Kỳ sau vụ Khashoggi”, bà Tol nói. Saudi Arabia là quốc gia giàu có với nguồn dầu mỏ lớn nhất thế giới, “trong giai đoạn ngắn hạn, tôi nghĩ sẽ không có sự cải thiện đáng kể trong nền kinh tế của Thổ Nhĩ Kỳ”, vị chuyên gia này nói thêm.

KHÁNH LINH