Nga làm rõ lập trường về thỏa thuận ngũ cốc

Liên quan tới quyết định tạm dừng thỏa thuận ngũ cốc, Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố rõ ràng về lập trường của Nga trong vấn đề này, nói rõ vì sao nước này buộc phải tạm dừng thỏa thuận mà không phải là rút khỏi hoàn toàn.

Các tàu thương mại, trong đó có những tàu chở ngũ cốc xuất khẩu theo thỏa thuận giữa Moscow và Kiev, đang chờ đi qua eo Bosphorus ngoài khơi bờ biển Yenikapi, Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ ngày 31-10. Ảnh: Reuters

Ngày 31-10, RT dẫn phát biểu của Tổng thống Putin cho biết, hầu hết hàng hóa nông nghiệp xuất khẩu của Ukraine theo thỏa thuận ngũ cốc đạt được cuối tháng 7-2022 đã không đến được những nước nghèo nhất như trong ý định ban đầu, mà lại được chuyển tới châu Âu và Thổ Nhĩ Kỳ. Tổng thống Nga cũng nói rõ, loạt tấn công mới nhất của Nga nhắm vào cơ sở hạ tầng của Ukraine, cũng như quyết định “đóng băng” thỏa thuận ngũ cốc ở Biển Đen là để phản ứng với vụ tấn công bằng UAV của Ukraine nhằm vào hạm đội của Nga ở Crimea.

Lý do “đóng băng” thỏa thuận

Ban đầu, thỏa thuận ngũ cốc được ca ngợi là giải pháp bảo đảm lợi ích của những nước nghèo hơn nhưng theo thông tin từ tình báo Nga, hoạt động xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine thực sự diễn ra rất khác. RT dẫn lại lập luận của Tổng thống Putin cho biết: “Chúng tôi đã nhất trí với điều đó (thỏa thuận ngũ cốc) một cách chính xác là vì những lợi ích của các nước nghèo hơn. Nhưng nhìn chung, có vẻ như 34% lượng ngũ cốc của Ukraine đã tới Thổ Nhĩ Kỳ, 35% hoặc thậm chí nhiều hơn đã được các nước Liên minh châu Âu (EU) tiếp nhận, và chỉ khoảng từ 3 và 4… hoặc 5% đến các nước nghèo hơn”.

Tổng thống Nga đưa ra phát biểu nói trên trong bối cảnh quân đội nước này đã phong tỏa hành lang ngũ cốc ở Biển Đen vốn được sử dụng để xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine theo thỏa thuận đạt được hồi tháng 7-2022 với sự dàn xếp trung gian của Liên Hợp Quốc (LHQ) và Thổ Nhĩ Kỳ. Suốt thời gian qua, từ sau khi thỏa thuận ngũ cốc có hiệu lực, Moscow đã nhiều lần chỉ ra những điểm bất hợp lý trong việc thực thi thỏa thuận này; đồng thời chỉ trích LHQ đã không thể can thiệp giúp Nga nới lỏng các lệnh trừng phạt của phương Tây vốn gây thiệt hại rất lớn cho hoạt động xuất khẩu lương thực và phân bón của nước này.

Cao điểm của bức xúc và khiến Moscow dừng trong thời gian không xác định thời hạn với thỏa thuận là sau khi xảy ra vụ tấn công bằng máy bay không người lái (UAV) quy mô lớn của Ukraine nhằm vào căn cứ hải quân của Nga tại cảng biển Sevastopol thuộc bán đảo Crimea tuần trước. Theo Bộ quốc phòng Nga, các UAV dùng trên biển được sử dụng trong vụ tấn công này đã được điều khiển đi qua vùng an toàn của hành lang ngũ cốc (theo thỏa thuận) và tấn công vào các chiến hạm của Nga ở Sevastopol. Không chỉ thế, theo cáo buộc của Bộ quốc phòng Nga, một trong những UAV đó được cho là có thể đã phóng đi từ một tàu dân sự vốn dùng để vận chuyển hàng hóa ngũ cốc xuất khẩu của Ukraine.

Sau tuyên bố tạm dừng thỏa thuận ngũ cốc của Moscow, LHQ lên tiếng khẳng định, “lương thực phải lưu thông” trong bất cứ điều kiện hoàn cảnh nào. Ông Amir Abdulla, điều phối viên của LHQ trong sáng kiến ngũ cốc ở Biển Đen, nhấn mạnh các tàu dân sự không nên bị coi là mục tiêu tấn công quân sự hay bị bắt giữ làm con tin.

Điều kiện để nối lại thỏa thuận

Trong cuộc điện đàm với người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu ngày 31-10, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov nêu rõ điều kiện cụ thể để tiến hành thảo luận nối lại thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc qua Biển Đen.

TASS dẫn thông cáo của Bộ Ngoại giao Nga sau cuộc điện đàm nêu rõ, Ngoại trưởng Lavrov đã nhấn mạnh “sự cần thiết phải có các bảo đảm của Ukraine rằng hành lang nhân đạo và các cảng của Ukraine liên quan đến nỗ lực vận chuyển ngũ cốc không bị sử dụng cho các hành động chống Nga. Chỉ trong trường hợp này, những cuộc thảo luận về nối lại hoạt động đi lại qua hành lang an ninh được thiết lập theo Sáng kiến Biển Đen mới có thể thực hiện được.”

Cùng ngày, Đại sứ Nga tại LHQ Vasily Nebenzya cũng khẳng định, Moscow phải thực hiện các biện pháp của riêng mình để kiểm tra các tàu đi qua Biển Đen khi thực tế cho thấy có “việc lợi dụng hành lang nhân đạo và nhìn chung Biển Đen vẫn là khu vực xung đột”. Về phần mình, Tổng thống Putin nêu rõ, Ukraine phải bảo đảm rằng sẽ không có mối đe dọa nào đối với các tàu dân sự và tàu tiếp tế của Nga.

Về kế hoạch giảm thiểu ảnh hưởng từ việc Nga tạm dừng thỏa thuận nói trên, người phát ngôn Điện Kremlin, ông Dmitry Peskov, cho biết, nước này sẵn sàng bù đắp lượng ngũ cốc bị thiếu cho các nước nghèo do ảnh hưởng từ việc dừng thỏa thuận bằng chính số ngũ cốc trong kho dự trữ của mình. Trước đó, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nga Mikhail Bogdanov cho hay, Moscow sẽ tiếp tục hỗ trợ các nước châu Phi ngay cả khi Nga đã tạm dừng thực thi thỏa thuận ngũ cốc với Kiev. Trong khi đó, theo Bộ trưởng Nông nghiệp Nga Dmitry Patrushev, Moscow sẵn sàng gửi 500.000 tấn ngũ cốc trong 4 tháng tới đây đến các nước nghèo nhất, thậm chí sẽ tặng một số lương thực cho những nơi quá khó khăn.

LÂM PHONG