"Suy giảm trí não" và mặt trái của mạng xã hội

Nhà xuất bản Đại học Oxford (OUP) của Anh vừa chọn từ nổi bật nhất năm 2024 là “brain rot” (sự suy giảm khả năng tập trung, tư duy và trí tuệ), phản ánh sự lo ngại về tác động tiêu cực của việc tiêu thụ nội dung trực tuyến chất lượng thấp, đặc biệt là trên mạng xã hội.

Theo CNN, trong thông báo gần đây, OUP cho biết, “Brain rot” được chọn là từ của năm 2024 thông qua cuộc bình bầu với sự tham gia của hơn 37.000 người, cùng với sự bình luận công khai và phân tích dữ liệu ngôn ngữ của OUP. Thuật ngữ này đã đánh bại 5 đối thủ khác, gồm: demure (khiêm tốn), slop (lôi thôi hoặc người cẩu thả), dynamic pricing (định giá năng động), romantasy (kết hợp giữa lãng mạn và kỳ ảo), và lore (thông tin nền về ai đó). OUP cho biết Từ điển Oxford định nghĩa “brain rot” là thuật ngữ tiếng lóng mô tả trạng thái suy giảm trí tuệ hoặc tinh thần của một người, đặc biệt được coi là hậu quả của việc nghe hoặc xem quá nhiều nội dung trực tuyến có chất lượng kém, đặc biệt trên mạng xã hội.

Theo OUP, mặc dù nghe có vẻ hiện đại, thuật ngữ này lần đầu tiên được sử dụng trong văn bản là vào năm 1854 trong các cuốn sách “Walden” hoặc “Life in the Woods” của tác giả Henry David Thoreau. Trong các tác phẩm của mình, Thoreau chỉ trích xu hướng xã hội coi trọng các ý tưởng đơn giản, hời hợt hơn là những tư duy phức tạp, sâu sắc, và ông coi đây là biểu hiện của sự suy thoái trí tuệ. OUP cho biết thuật ngữ này đã trở nên nổi bật trở lại vào năm 2024 để nắm bắt mối quan ngại về tác động của việc tiêu thụ quá nhiều nội dung trực tuyến chất lượng thấp, đặc biệt là trên phương tiện truyền thông xã hội.

Điều đáng lo ngại là năm 2024 chứng kiến sự gia tăng đáng kể của thuật ngữ này, với tần suất sử dụng tăng 230% so với năm trước. Từ này nổi lên trên các nền tảng mạng xã hội như TikTok, nơi thế hệ Thế hệ Z và Thế hệ Alpha thường dùng để chỉ nội dung vô nghĩa hoặc mang tính giải trí nhẹ nhàng. Tuy nhiên, thuật ngữ này cũng dần xuất hiện trong báo chí và văn bản chính thống. Sự phổ biến của từ “brain rot” chủ yếu gắn liền với những lo ngại về tác động tiêu cực của việc lạm dụng mạng xã hội và nội dung trực tuyến kém chất lượng.

Đầu năm nay, một nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe hành vi tại Mỹ đã bắt đầu cung cấp phương pháp điều trị bệnh “thối não” này, mô tả đây là tình trạng “mờ mịt về tinh thần, uể oải, giảm khả năng tập trung và suy giảm nhận thức”. Công ty chăm sóc sức khỏe này đã chỉ ra việc lướt web và nghiện mạng xã hội là những ví dụ về hành vi “thối não”, có thể ngăn ngừa bằng cách giới hạn thời gian ngồi trước màn hình điện tử sử dụng hoặc thực hiện cai nghiện các thiết bị kỹ thuật số.

Theo The Guardian, ông Casper Grathwohl, chủ tịch Oxford Languages, nhận định rằng “brain rot” phản ánh một trong những mối nguy hiểm của cuộc sống ảo và cách chúng ta sử dụng thời gian rảnh. Nó giống như một chương tiếp theo hợp lý trong cuộc đối thoại văn hóa về nhân loại và công nghệ. Không có gì ngạc nhiên khi rất nhiều người chấp nhận thuật ngữ này, ủng hộ nó là lựa chọn của chúng tôi trong năm nay. Theo ông Grathwohl, thật thú vị khi từ “brain rot” được chính Thế hệ Z và Thế hệ Alpha quan tâm sử dụng vì đó là những cộng đồng chịu trách nhiệm chính trong việc sử dụng và tạo ra nội dung số mà thuật ngữ này đề cập.

OUP đã chọn “Từ của năm” dựa trên kho dữ liệu hơn 22 tỷ từ được cập nhật liên tục, được thu thập từ các nguồn tin tức trên khắp thế giới. Theo Oxford, việc lựa chọn hằng năm này nhằm phản ánh đặc tính, tâm trạng hoặc mối quan tâm của năm trước. Đồng thời chỉ ra từ ngữ đó có tiềm năng trở thành một thuật ngữ có ý nghĩa văn hóa lâu dài. Năm 2023, Oxford chọn “rizz”, viết tắt của từ charisma (sự lôi cuốn), được giới trẻ sử dụng nhiều trên mạng xã hội, là từ của năm. “Rizz” được định nghĩa là sự hấp dẫn, sức hút nhanh chóng với người khác trên mạng xã hội.

Ngoài Từ điển Oxford, tuần trước, Từ điển Cambridge công bố từ của năm 2024 là “manifest”. Thuật ngữ này phản ánh xu hướng chú trọng sức khỏe tinh thần, khuyến khích việc hình dung rõ ràng các mục tiêu để gia tăng khả năng hiện thực hóa chúng. Theo thống kê, từ “manifest” đã được tra cứu tới 130.000 lần trên trang web của Từ điển Cambridge.

GIA NGHI