VAR là gì? Hiểu thế nào cho đúng về VAR?

VAR là gì? VAR hoạt động như thế nào? Hãy cùng Tapchithethao.com tìm hiểu ngay sau đây:

VAR là gì?

VAR là viết tắt của từ tiếng Anh: The video assistant referee, tạm dịch là trợ lý trọng tài bằng băng ghi hình (video).

Diễn giải một cách thông tục hơn, sẽ có một tổ trọng tài phụ việc cho trọng tài chính. Tuy nhiên thay vì hiện diện trên sân, nhóm trọng tài này sẽ ngồi trong một căn phòng được trang bị rất nhiều màn hình để xem lại các tình huống của trận đấu thông qua băng ghi hình, gọi là phòng VOR (video operation room).

Nếu có tình huống nào nhạy cảm, tổ VAR sẽ xem băng ghi hình để hỗ trợ trọng tài chính điều khiến trận đấu đưa ra quyết định chính xác. Ngoài ra, tổ VAR cũng tư vấn ở những tình huống trọng tài chính đưa ra quyết định sai hoặc nhầm.

Rõ ràng VAR có ý nghĩa rất quan trọng và ảnh hưởng trực tiếp tới kết quả của trận đấu. Vậy VAR có những tình huống như nào? Hãy cùng Tạp Chí Thể Thao tìm hiểu ngay sau đây.

Có 4 dạng tình huống tổ VAR có thể can thiệp là:

- Xác định các bàn thắng và các lỗi phạm phải trong pha tấn công, như việt vị hay phạm lỗi

- Quyết định thổi phạt đền (không áp dụng cho các lỗi khác, trừ các trường hợp bên dưới)

- Quyết định rút thẻ đỏ trực tiếp (không áp dụng cho thẻ vàng thứ hai)

- Nhầm lẫn cầu thủ trong việc rút thẻ đỏ hoặc thẻ vàng hoặc trong các tình huống khác

Ngoài tổ VAR còn có trợ lý của tổ VAR, gọi là AVAR (The assistant video assistant referee) là trọng tài hoặc cựu trọng tài được chỉ định hỗ trợ tổ VAR trong phòng VAR (còn gọi là VOR). Trách nhiệm của AVAR bao gồm xem diễn biến trực tiếp trên sân trong lúc VAR đang thực hiện "kiểm tra" hoặc "xem xét", ghi chú các sự việc, và liên lạc với đơn vị phát sóng về kết quả xem xét.

Các giải bóng đá lớn ngày nay phần lớn đã sử dụng VAR, chính vì vậy những hành vi gian lận, tiểu xảo của các cầu thủ sẽ bị ngăn chặn và xử lý kịp thời. Với những đội bóng hay những cầu thủ thường có lối chơi tiểu xảo sẽ khó lòng qua mặt được VAR. Chính vì vậy, việc dự đoán bóng đá sẽ trở nên dễ dàng hơn vì đã có sự trợ giúp từ công nghệ VAR.

Quy trình hoạt động của VAR

Quy trình bắt đầu bằng VAR và AVAR xem lại tình huống nghi vấn trong phòng VAR (gọi là VOR). Việc này có thể do trọng tài chính yêu cầu hoặc tổ VAR chủ động kiểm tra. Nếu VAR không phát hiện ra sơ suất nào, trận đấu tiếp diễn mà không gặp phải bất cứ trở ngại này. Ngược lại, nếu phát hiện ra sơ suất, VAR sẽ thông báo với trọng tài chính.

Trọng tài chính có thể thay đổi quyết định theo lời khuyên của VAR hoặc xem xét lại tình huống qua màn hình được đặt ở ngoài sân, gọi là OFR (on-field review) hoặc giữ nguyên quyết định và không cần xem lại băng ghi hình. Trọng tài được phép dừng trận đấu để rút lại quyết định hay thực hiện OFR, trừ khi một trong hai đội đang có cơ hội tấn công tốt.

Dấu hiệu để trọng tài chính xem xét video là khi vị vua áo đen dùng ngón trỏ vẽ hình chữ nhật (ám chỉ màn hình). Trọng tài phải ra dấu hiệu này trước bất cứ OFR hay thay đổi quyết định nào. Các cầu thủ yêu cầu xem xét video bằng cách dùng ký hiệu hình chữ nhật quá nhiều có thể bị phạt thẻ vàng. Các cầu thủ bước vào khu vực trọng tài đang thực hiện OFR cũng có thể bị phạt thẻ vàng, và các thành viên ban huấn luyện hai đội nếu làm điều này sẽ được yêu cầu phải ra ngoài.

Các trọng tài, VAR và AVAR cần phải tuân thủ các hướng dẫn khi thực hiện xem xét video. Ví dụ, video chuyển động chậm chỉ nên được dùng cho các lỗi "tiếp xúc", như va chạm hay để bóng chạm tay. Nên sử dụng tốc độ phát thường để quyết định độ nặng của lỗi và liệu tình huống bóng chạm tay có phải cố tình hay không. Khi xem xét các bàn thắng, quyết định thổi phạt đền hay phạt thẻ đỏ khi ngăn chặn một tình huống ghi bàn rõ ràng, trọng tài cần xem xét từ thời điểm bắt đầu "giai đoạn kiểm soát tấn công", tức là từ lúc đội tấn công bắt đầu giành quyền kiểm soát bóng lần đầu hay từ lúc trận đấu được khởi đầu lại. Những tình huống khác chỉ xem xét thời điểm xảy ra tình huống.

Lịch sử VAR

VAR được hình thành bởi dự án Trọng tài 2.0 vào đầu những năm 2010, dưới sự chỉ đạo của Liên đoàn Bóng đá Hoàng gia Hà Lan ( KNVB). Hệ thống đã được thử nghiệm thông qua các thử nghiệm giả trong mùa giải 2012-13 ở giải VĐQG Hà Lan. Vào năm 2014, KNVB đã kiến nghị Ủy ban Hiệp hội Bóng đá Quốc tế (IFAB) sửa đổi luật của các trò chơi để cho phép hệ thống này được sử dụng trong các đợt thử nghiệm rộng rãi hơn. IFAB đã thông qua các thử nghiệm và lộ trình triển khai đầy đủ trong cuộc họp đại hội đồng năm 2016.

Lukas Brud, thư ký IFAB, cho biết "Với tất cả 4G và Wi-Fi ở stadia ngày nay... chúng tôi biết rằng chúng tôi phải bảo vệ trọng tài khỏi những sai lầm mà mọi người có thể nhìn thấy ngay lập tức", chẳng hạn như cú ném bóng của Thierry Henry khiến Ireland bị loại đủ điều kiện tham dự FIFA World Cup 2010 mà các trọng tài trên sân không có quyền xem vi phạm. Sau đó - Chủ tịch FIFA Sepp Blatter, người cực lực phản đối việc giới thiệu công nghệ mới trong bóng đá, đã bị buộc thôi việc do bê bối tham nhũng vào năm 2015, và đề xuất VAR đã nhận được sự đón nhận nồng nhiệt dưới thời người kế nhiệm Gianni Infantino.

Lần thử nghiệm trực tiếp đầu tiên của hệ thống VAR là vào tháng 7 năm 2016 trong một trận giao hữu giữa PSV và FC Eindhoven. Giải đấu chính thức đầu tiên mà VAR được sử dụng, bao gồm cả "màn hình bên sân" là tại FIFA Club World Cup 2016. Kashima Antlers được hưởng một quả phạt đền sau khi trọng tài chính xem lại video trong trận bán kết thắng 3-0 trước Atlético Nacional.

A-League ở Úc trở thành giải đấu đầu tiên sử dụng hệ thống VAR trong một giải đấu cấp câu lạc bộ chuyên nghiệp hàng đầu vào ngày 7 tháng 4 năm 2017, khi Melbourne City đấu với Adelaide United.

Sau khi được giới thiệu vào năm 2016 tại giải đấu cúp ở châu Âu, hệ thống VAR đã được giới thiệu trong các giải đấu hàng đầu của giải bóng đá châu Âu như Bundesliga và Serie A vào đầu mùa giải 2017-2018 và tại La Liga vào đầu mùa  2018-2019. Hệ thống này cũng được sử dụng tại FIFA U-20 World Cup 2017 vào tháng 10. Vào ngày 8 tháng 1 năm 2018, VAR được thử nghiệm lần đầu tiên ở Anh trong trận đấu FA Cup 2017-2018 giữa Brighton & Hove Albion và Crystal Palace, và ngày hôm sau, VAR được thử nghiệm lần đầu tiên ở Pháp bên trong trận derby Côte d'Azur tại Cúp Liên đoàn Pháp 2017-2018. Nó được cho là đã hoạt động tốt. Ý đã mở trung tâm đào tạo VAR đầu tiên trên thế giới ở Coverciano vào tháng 1 năm 2018.

Vào ngày 3 tháng 3 năm 2018, IFAB đã đưa VAR vào Luật bóng đá và hoạt động theo triết lý "can thiệp tối thiểu, lợi ích tối đa".