Phật đài Hòa Mỹ

Chùa Quang Minh tuy ở ngay bên quốc lộ 1A nhưng có lẽ sẽ ít được biết đến nếu không có một công trình bên cạnh: Thích Ca Phật đài - dân gian quen gọi là Phật đài Hòa Mỹ.

Phật đài Hòa Mỹ nằm trên cửa ngõ tây bắc của Đà Nẵng. Ảnh: L.G.L

Cách trung tâm thành phố Đà Nẵng khoảng 7km, chùa Quang Minh xưa ở thôn Hòa Mỹ, xã Hòa Minh, huyện Hòa Vang, tỉnh Quảng Nam; nay thuộc phường Hòa Minh, quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng. Theo “Kỷ yếu Đại lễ Khánh thành chùa Quang Minh Quảng Nam - Đà Nẵng” (15-8 Giáp Tuất - 1994), tiền thân của chùa là Niệm Phật đường tại tư gia đạo hữu Phan Bá Hội người Hòa Mỹ. Ngày 15-8 năm Tân Sửu (1961), từ tâm nguyện của chư đạo hữu, chùa Quang Minh được khởi công xây dựng trên một khu đồi rừng, đến ngày 8-4 năm Giáp Thìn (1964) thì khánh thành.

Ngôi chùa có kiến trúc ban đầu theo kiểu chùa Từ Đàm (Huế) ngay bên quốc lộ 1A này có lẽ sẽ ít được biết đến nếu không có một công trình bên cạnh: Thích Ca Phật đài - dân gian quen gọi là Phật đài Hòa Mỹ.

Theo tài liệu đã dẫn, Phật đài Hòa Mỹ được khởi công xây dựng vào năm 1965, hoàn thành phần móng và đế tượng, theo đề án của phật tử miền Trung. Sau đó, được các đạo hữu Nguyễn Bỉnh Thuần và Lưu Ngọc Thuận đảm nhiệm tổ chức thi công, hoàn thành phần tòa sen và kim thân Đức Phật.

Ông Nguyễn Đương (Năm Đương), sinh năm 1930, nguyên Gia trưởng Gia đình Phật tử rồi Khuôn hội trưởng Khuôn hội chùa Quang Minh, nhà hiện ở gần chợ Hòa Mỹ, nhớ lại, lúc đó ông Thuần lo vận động về tài chính, ông Thuận là kiến trúc sư, chuyên lo xây dựng. Phần vì chiến tranh, phần do kinh phí thiếu hụt nên công trình được xây dựng theo từng giai đoạn và mãi đến năm 1975 vẫn chưa hoàn thiện. Từ tháng 9-1975, Ni sư Thích Nữ Diệu Lý về trụ trì, tiến hành chương trình trùng hưng chùa và khánh thành các hạng mục vào ngày 15-8 năm Giáp Tuất (1994).

Về kỹ thuật dựng tượng, ông Phan Thành Nguyên, nguyên Gia trưởng Gia đình Phật tử chùa Quang Minh, kể rằng: Ông từng qua xem các nhà điêu khắc làm phác thảo Phật đài ở Mỹ Thị, nay thuộc phường Mỹ An, quận Ngũ Hành Sơn. Theo thiết kế ban đầu, người ta định đúc bê-tông từng phần rời rồi đưa lên lắp ghép thành tượng tổng thể. Nhưng rồi, do lúc đó kỹ thuật còn lạc hậu nên khi triển khai thực hiện đã cho sai số quá lớn. Ông Nguyễn Bỉnh Thuần quyết định chuyển sang kỹ thuật đổ bê-tông trực tiếp tại hiện trường. Việc làm này đòi hỏi tính mỹ thuật, kỹ thuật cao và tất nhiên chi phí cũng lớn hơn so với ban đầu (đây là một trong những nguyên nhân khiến công trình chậm hoàn thành), nhưng công trình lại đẹp và bền vững như ta thấy hiện nay.

Hệ quả của việc thay đổi hình thức thi công này là các mảng bê-tông đúc sẵn không dùng đã trở thành... tường rào cho công trình, sau năm 1975 vẫn còn.

Phật đài có 5 tầng. Tầng 1 đường kính 9,6m, được chỉnh trang thành “Thư viện Phật đài Hòa Minh” 5 năm nay. Bên trái cửa vào là cầu thang, bước hết 29 bậc là đến tầng 2, nơi trưng bày các tượng Phật, tranh thư pháp, hình Bồ Đề Đạt Ma… Đáng để ý là một bức thư pháp thể hiện hai khổ bài thơ Nhớ chùa của Hòa thượng Thích Mãn Giác (người viết thư pháp ghi nhầm tác giả là Hòa thượng Thích Đức Nhuận) như sau:

Tối đến dân quê đón gió lành/ Khắp chùa dào dạt ánh trăng thanh/ Tiếng chuông thức tỉnh lan xa mãi/ An ủi dân hiền mọi mái tranh/ Trầm đốt hương thơm bay ngạt ngào/ Thôn trên xóm dưới dạ nao nao/ Dân làng tắm gội lên chùa lễ/ Mười bốn, ba mươi mỗi tối nào.

Bài thơ này Hòa thượng Thích Mãn Giác không làm tặng riêng cho chùa Quang Minh, nhưng có lẽ do nội dung phù hợp với cảnh chùa nơi đây trong những ngày đầu thành lập nên các đạo hữu đã chép lại làm kỷ niệm.

Từ tầng 2, bước hết 26 bậc thang là lên tầng 3, nơi đây trưng bày thư pháp và tranh thủy mặc. Từ đây, thêm 23 bậc nữa là lên tầng 4, nơi tôn trí duy nhất một tượng Phật Thích Ca, bề cao gần chạm trần. Thêm 23 bậc nữa là lên tới tầng 5, tầng cuối cùng, ngang với khuôn mặt của tượng Đức Phật. Tầng trên cùng hiện trống không, chỉ thấy các cấu kiện bê-tông như trụ đỡ, dầm ngang trắng xóa cả không gian. Nơi bậc thang lưng chừng giữa tầng 4 và tầng 5 là một ô cửa tròn, đường kính khoảng 60cm, nhìn từ đây có thể thấy một góc thành phố Đà Nẵng. Các bậc thang được làm bằng kỹ thuật trát đá mài (granito) màu xanh ngọc.

Phật đài Hòa Mỹ là tượng Phật ngồi thiền định lộ thiên cao 20m trên một đóa hoa sen khổng lồ đang mãn khai, phần bệ đỡ hoa sen cao 10m, xây theo hình lục giác tròn. Từ lâu nơi đây đã trở thành một điểm định vị cho khách qua lại trên đường Tôn Đức Thắng - quốc lộ 1A theo cách gọi dân gian là “Ông Phật Hòa Mỹ”. Được xây dựng từ cuối những năm 60 thế kỷ trước, tuy giá trị về tuổi và giá trị nghệ thuật không cao nhưng đây là tượng Phật lộ thiên lớn nhất Việt Nam lúc bấy giờ.

LÊ GIA LỘC