Vũ điệu của tâm

Nghệ thuật khởi lên từ tâm thức của người nghệ sĩ, tâm thức một nghệ sĩ lớn bao trùm cả xã hội ở thời đại của họ, sẽ cho ra đời tác phẩm xứng tầm thời đại đó. Nhìn lại các tác phẩm của Lê Thành Nhơn, đều thấy bóng dáng của những vũ điệu đang hiện hữu trên tác phẩm của ông, vũ điệu đó chính là tâm thức của một nghệ sĩ đầy nội lực và luôn hướng về phía chân trời nhân bản.

Phan Bội Châu

Với nhà điêu khắc lừng danh Lê Thành Nhơn (1940-2002), có thể nói rằng qua những tác phẩm của ông, người xem như cảm nhận được tâm thức của tác giả khi sáng tạo đã đồng cảm với tâm thức xã hội qua các thời đoạn, như tác phẩm tượng bán thân nhà chí sĩ yêu nước Phan Bội Châu là cả một sự trầm tư, suy tưởng về vận nước. Cái tài của người nghệ sĩ là nhập vào dòng chảy của lịch sử để sáng tạo lại nhân vật. Tầm vóc của nhân vật lịch sử lớn thì sự biểu hiện tài năng của người nghệ sĩ càng thấu đạt. Chỉ với tác phẩm tượng bán thân cụ Phan Bội Châu cũng đủ để khẳng định một tầm vóc lớn của tác giả Lê Thành Nhơn.

Lão

Lấy cảm hứng từ những nhân vật lịch sử, Lê Thành Nhơn đã cho ra đời các tác phẩm mô tả thần thái các nhà yêu nước: Phan Bội Châu, Phan Thanh Giản, Nguyễn Trung Trực, cùng nhiều danh nhân trong và ngoài nước. Đó là loạt tượng về danh nhân mà ông đã dày ông thể nghiệm thông qua tư liệu lịch sử, để cảm nhận được cuộc đời và tâm thức của các nhân vật lịch sử, từ đó Lê Thành Nhơn đã truyền năng lực và cảm xúc của mình vào đất đá để tạo ra những giá trị văn hóa phô diễn được nội hàm của các nhân vật lịch sử đến với công chúng qua tác phẩm của mình.

Trở lại với tác phẩm nhà chí sĩ Phan Bội Châu, nếu quan sát kỹ sẽ thấy cái chau mày chỉ bằng hai nét gợn, để tôn vinh đôi mắt đang khép lại để bật lên cái nhìn thấu suốt vào bên trong của con người đang đau cùng vận mệnh dân tộc, phần mảng khối ở miệng và cằm khoặm lại càng tạo nên uy lực của một danh nhân. Ngoài phần chính là khuôn mặt cụ Phan, thì các yếu tố phụ được tác giả diễn đạt rất sống động để tô vẽ và tăng thêm nội dung cho phần chính.

Cô gái Việt Nam

Ngoài điêu khắc, hội họa của Lê Thành Nhơn được diễn đạt bằng bút lực mạnh để đưa người xem đến với thế giới trừu tượng biểu hiện. Tuy hội họa là phần phụ so với điêu khắc nhưng để đạt đến tâm thức thăng hoa của hội họa trừu tượng, tức là đem vẻ đẹp hướng vào nội tâm người xem để cùng khám phá thế giới của chính mình. Trong cách nhìn đó, chúng ta có thể thấy được những đóa hoa như đang nở trong sắc màu của nhà điêu khắc tài danh này.

Càng về cuối đời, ông như chiêm nghiệm được quy luật của tạo hóa. Trong sự trầm mặc, suy tư về cuộc đời, ông càng thấu hiểu ý nghĩa cuộc sống qua các tôn giáo. Nhưng với tư cách là một nghệ sĩ, ông đã thể hiện tác phẩm của mình với sự sáng tạo đầy nhân bản, dẫn đưa người xem cùng thể nhập cảnh giới mà ông đã trầm mặc, thấu đạt.

Nhìn vào tác phẩm “Sinh, Lão, Bịnh, Tử” để thấy được sự tài năng của người nghệ sĩ. Cho thấy không chỉ có giới tu sĩ mới có thể diễn đạt Phật pháp qua lời nói, mà bất kỳ ai khi đã hòa vào thế giới Phật pháp, thì tất cả phương tiện thiện xảo đều trở thành công cụ để truyền pháp đến mọi đối tượng. Tác phẩm “Sinh” được diễn tả bằng sự phồn thực nhưng thanh khiết của nghệ thuật, gợi nhắc về một người nữ với đôi bầu vú căng đầy và khối tròn được đôi cánh ôm lấy như chứa đựng tất cả mọi vật. Tác phẩm “Lão” là sự diễn bày một con người khòm lưng được giữ thăng bằng bởi cây gậy đang vươn về phía tối. Tác phẩm “Bịnh” là những chiếc xương sườn bật lên trên một dáng người đang hướng cái nhìn về phía trời cao.

Cuối cùng là “Tử” được mô tả một người thiếu phụ ngửa mặt, trong một tư thế cuộn tròn, chân chạm đầu như chuẩn bị cho một sự tiếp nối khác trong cuộc chuyển hóa của vòng luân hồi. Hoặc tác phẩm “Hân hoan” như diễn đạt niềm hoan lạc bằng bố cục thanh thoát, như hai người đang thể nhập vào một giai điệu với những tư thế khiêu vũ hoàn hảo. Nhìn lại các tác phẩm của Lê Thành Nhơn, đều thấy bóng dáng của những vũ điệu đang hiện hữu trên tác phẩm của ông, vũ điệu đó chính là tâm thức của một nghệ sĩ đầy nội lực và luôn hướng về phía chân trời nhân bản.

Ngoài ra, Lê Thành Nhơn còn để lại nhiều tác phẩm đặc sắc như: Phật Thích Ca, Phật A Di Đà, Phật tọa thiền, Mẹ Maria, Mẹ Việt Nam... với phong cách tinh tế, hiện đại, nhưng vẫn đọng lại tinh thần Việt và truyền cảm xúc mạnh đến người xem.

Lê Thành Nhơn sinh ra tại Thủ Dầu Một (Bình Dương), tốt nghiệp Trường Cao đẳng mỹ thuật Gia Định năm 1963 và trở thành giảng viên của trường này. Những năm 1970-1975, ông đi dạy và sáng tác nhiều nơi ở miền Trung, cuối cùng trở thành giảng viên của Trường Cao đẳng mỹ thuật Huế. Điều kỳ diệu và diễm phúc của thành phố Huế là được sở hữu những tác phẩm lớn của nhà điêu khắc Lê Thành Nhơn, là “Cô gái Việt Nam”, “Quán Thế Âm” và “Phan Bội Châu” cùng đặt trên con đường Lê Lợi để tăng thêm sự sang trọng cho dòng Hương giang thơ mộng và như gợi nhắc đến công chúng về một Cố đô ẩn chứa nhiều lớp trầm tích văn hóa.

LÊ HUỲNH LÂM