“Không ai tồn tại có chủ đích. Không ai thuộc về bất cứ đâu. Tất cả mọi người đều sẽ chết. Đi coi TV nhé?” - Morty Smith. Cái ý tưởng tất cả con người trên Trái đất đều được sinh ra và tồn tại với những mục đích cao cả đã xuất hiện từ rất lâu, có thể thấy qua nghệ thuật, tôn giáo, khoa học... Tuy nhiên, câu hỏi vẫn là có phải mục đích sự tồn tại của chúng ta đã được định đoạt sẵn ngay từ lúc ra đời, hay chính mỗi cá thể phải tự đi tìm ý nghĩa cuộc đời họ?
 |
| Gia đình Smith với những con người kỳ quặc trong series phim Rick and Morty. |
Rick and Morty (series phim hoạt hình người lớn khoa học viễn tưởng sitcom của Mỹ) là một trong những show hoạt hình được yêu thích nhất hiện nay nhờ óc hài hước của biên kịch. Song, yếu tố thu hút người xem nhất là tính chất triết học trong từng câu thoại của nhân vật Rick và Morty.
Tự tạo giá trị và ý nghĩa cho cuộc sống
Nhân vật trung tâm của series phim này là Rick Sanchez - nhà khoa học điên loạn, kẻ nghiện rượu và luôn xem mình là người thông minh nhất vũ trụ. Rick coi thường mọi thứ xung quanh. Tuy nhiên, chính sự thông minh bậc nhất làm Rick đau khổ, càng lấn sâu vào khoa học, ông càng nhận ra sự vô nghĩa của cuộc sống. Rick chỉ biết tìm tới rượu và những cuộc phiêu lưu mạo hiểm chết người. Câu cửa miệng của ông là: “Wubba lubba dub dub” (Tôi đang rất đau đớn. Làm ơn hãy cứu tôi).
Đối lập với Rick không phải là Morty mà là Jerry - bố của Morty. Jerry là nhân vật thất bại nhất trong phim. Ông thất nghiệp, không có tiếng nói trong gia đình, cũng không được con cái tôn trọng. Ông chỉ biết trốn chạy khỏi mọi vấn đề trong cuộc sống và đợi người khác cảm thấy thương hại mà cứu giúp. Nhưng Jerry luôn có vẻ vui tươi và hài lòng với cuộc sống xung quanh hơn tất cả những thành viên còn lại. Ông vui vẻ chấp nhận một cuộc sống tầm thường mà không màng tới việc phải đi tìm ý nghĩa cuộc sống. Chính sự ngờ nghệch ấy đã biến ông thành một người hạnh phúc so với một Rick giỏi giang nhất vũ trụ.
Thông qua Rick và Jerry, phim thể hiện hai tư duy đối lập khi đối mặt với câu hỏi về ý nghĩa hiện sinh. Bạn có thể nắm giữ mọi kiến thức khoa học trong vũ trụ và cảm thấy trống rỗng bên trong, hay bạn là người ngờ nghệch, ngây thơ nhưng lại cảm thấy hài lòng với những điều bình thường mà mình có. Cách bạn chọn sẽ không thay đổi sự thật rằng cuộc sống này không có nghĩa lý gì, nhưng nó lại giúp ta tìm thấy ý nghĩa trong từng việc mà ta làm. Những dòng mô tả trên khiến Rick có thể được xem là người theo chủ nghĩa hư vô (nihilism), nhưng thực chất Rick thiên về chủ nghĩa hiện sinh (existentialism) nhiều hơn.
Người theo chủ nghĩa hư vô tin rằng, bản chất cuộc sống không có ý nghĩa và giá trị nội tại. Fredrick Nietzsche phân chủ nghĩa hư vô thành hư vô chủ động (active nihilism) và thụ động (passive nihilism). Người hư vô thụ động thấy cuộc sống vô nghĩa, họ tách bản thân khỏi bất kỳ ham muốn và khát vọng để giảm thiểu sự đau khổ xuống thấp nhất có thể. Mặt khác, hư vô chủ động phá vỡ những giá trị cũ, sai lầm của bản thân và bắt đầu tự tạo dựng ý nghĩa riêng cho cuộc sống của mình. Từ đây, Nietzsche cùng những triết gia khác tạo nên khái niệm chủ nghĩa hiện sinh.
Khá tương đồng với hư vô, chủ nghĩa hiện sinh cũng tin rằng, bản chất cuộc sống không có ý nghĩa và giá trị nội tại. Tuy nhiên, người theo chủ nghĩa hiện sinh tự tạo ra ý nghĩa cuộc sống một cách chủ quan, bằng cách kết hợp ý chí tự do, sự tự nhận thức và trách nhiệm cá nhân. Sự khác biệt giữa hai chủ nghĩa này chính là: Chủ nghĩa hư vô cho rằng không đâu trong vũ trụ có ý nghĩa nội tại, còn chủ nghĩa hiện sinh lại tìm cách lý giải điều này. Mục tiêu cuối cùng của hiện sinh là mỗi người phải tự tạo giá trị và ý nghĩa chủ quan cho cuộc sống của chính họ.
Tận hưởng những điều nhỏ bé xung quanh
Có thể thấy thoạt đầu Rick tưởng chừng như không coi trọng bất cứ điều gì, mọi thứ đối với ông đều vô nghĩa. Nhưng càng về sau càng nhận ra rằng Rick rất yêu thương những đứa cháu của mình mặc dù ông ít thể hiện ra. Ông trân trọng những chuyến phiêu lưu cùng Morty và Summer, sẵn sàng thỏa hiệp với Jerry để Morty được phép đi chơi cùng ông. Ông hy sinh bản thân để cứu Morty (mùa 2 tập 1), hay đầu thú để gia đình Smith được trở lại cuộc sống bình thường (mùa 2 tập 10). Có lẽ do Rick với tư cách một nhà khoa học siêu việt đã chứng kiến mọi sự ngẫu nhiên và sự vô hạn của các thực tại khác nhau trong vũ trụ, nên ông nhận ra rằng những thứ trước mắt mình mới là điều quan trọng nhất, và Morty cùng với nhà Smith mang ý nghĩa đặc biệt hơn bất kỳ mục đích tồn tại nào của Rick.
Trở lại câu nói đầu bài viết của Morty, cậu nhóc 14 tuổi đã nói với người chị Summer khi cô mới phát hiện ra mình là cái thai ngoài mong muốn của bố mẹ. Mặc dù câu nói này nghe có phần tiêu cực, nhưng lại chứa đựng một thông điệp tích cực. Với những người như Summer, họ dễ bị suy sụp khi nhận ra rằng cuộc đời mình không mang bất kỳ ý nghĩa đặc biệt hay một mục đích cao cả nào. Còn đối với Rick và Morty, cuộc đời từ trước đến nay vẫn vô nghĩa như vậy. Thế nên, tại sao ta lại không quên đi sự khủng hoảng hiện sinh và thay vào đó tập trung tận hưởng những điều nhỏ bé quanh ta, như cùng nhau xem TV? Mặc dù đôi khi ta khó chấp nhận sự thật rằng một ngày nào đó mọi thứ ta từng làm sẽ tan vào hư vô, nhưng nếu cứ suy nghĩ quá nhiều về mục đích của sự tồn tại của bản thân, ta sẽ quên đi những thú vui của cuộc sống. Có lẽ, nên học hỏi Rick ở khía cạnh này, ông không quá xem trọng những chuẩn mực và ý kiến của xã hội, mà chỉ tập trung vào những người mình yêu mến.
Thông điệp lớn nhất ở đây không phải là khuyến khích chúng ta dừng việc tìm kiếm ý nghĩa hiện sinh, mà thay vào đó hãy tự hỏi bản thân rằng liệu ta có thấy cuộc sống này có ý nghĩa khi ở bên cạnh người yêu mến và làm những việc ta yêu thích hay không?
KINH QUỐC
