Phong cách âm nhạc A cappella

* Thỉnh thoảng trong một số chương trình âm nhạc, tôi nghe người dẫn chương trình giới thiệu các tiết mục “trình bày bài hát theo phong cách A cappella” hoặc “ban nhạc A cappella”. A cappella là gì; du nhập vào Việt Nam và phát triển ra sao? (Mỹ Anh, Hải Châu, Đà Nẵng).

Nhóm MTV thời điểm mới ra mắt. Nguồn: Internet

- Từ điển Lạc Việt (tra trực tuyến tại tratu.coviet.vn) ghi A cappella là tiếng Pháp và giảng: một loại hình hợp xướng không đệm trong âm nhạc.

Tuy nhiên, theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia, A cappella là một danh từ tiếng Ý, trong đó a là mạo từ còn cappella có nghĩa là “nhà thờ, nhà nguyện”. Từ thời Trung cổ, người ta đã viết tên phong cách âm nhạc này là a cappella, Tự điển Bách khoa Larousse đôi khi viết là a capella, tại Việt Nam thường hay viết là acapella.

A cappella, nói theo ngôn ngữ dân gian là “hát chay”, nghĩa là phong cách hát không cần nhạc đệm hoặc đôi lúc chỉ dùng bộ đệm bằng gỗ. A cappella thường được áp dụng trong hoạt động âm nhạc tôn giáo, nhất là ở phương Tây. Khi trình bày bài hát theo phong cách A cappella, giọng hát của ca sĩ là yếu tố hàng đầu, âm sắc giọng hát được lắng nghe trọn vẹn, tuy đôi khi có những nhạc cụ thuộc bộ gõ như trống nhưng chủ yếu để tạo nhịp điệu cho bài hát.

Để thay thế âm thanh của các nhạc cụ, người hát A cappella phải dùng chính giọng của mình. Phong cách chính thống của A cappella gồm: một giọng hát đảm nhận phần giai điệu chính, một giọng hát tuyến bè trầm giữ tiết tấu và các giọng còn lại làm nhiệm vụ điền đầy phần hợp âm hoặc thực hiện phần đối âm đi theo. Ở những nhóm này kỹ thuật beatbox (dùng âm thanh phát ra từ miệng và giọng của mình để tạo nên các nhịp trống, các giai điệu,...) hay vocal percussion (dùng miệng tạo nên những âm thanh bắt chước bộ gõ) được dùng rất giới hạn.

Nhóm nhạc cover (hát lại một bài hát đã thu âm, biểu diễn trước đó) hàng đầu theo phong cách A cappella hiện nay là Pentatonix, gồm 5 thành viên đến từ Arlington, Texas, Hoa Kỳ. Được thành lập vào năm 2011, Pentatonix xuất hiện lần đầu tiên trong cuộc thi Sing - off mùa thứ 3 và chiến thắng. Trong lễ trao giải Grammy mùa thứ 57, họ thắng giải “Bản cải biên, nhạc cụ hoặc A Cappella hay nhất” cho ca khúc Daft punk. Bài hát ghi dấu đầu tiên trong sự nghiệp của nhóm nhạc trẻ này có thể xem lại tại địa chỉ: https://www.youtube.com/watch?v=3MteSlpxCpo.

Tại Việt Nam, A cappella xuất hiện từ lâu trong trang sách của các trường nhạc, nhưng chỉ mới “bước ra” ngoài đời và thực sự phát triển vào cuối thập niên 90 thế kỷ XX. Tuy nhiên phong cách A cappella vẫn xuất hiện chưa nhiều trên sân khấu ca nhạc. Những ca sĩ, ban nhạc gạo cội đã thể hiện khá thành công một số ca khúc theo A cappella có thể Ngọc Anh, Tam ca Con Gái, Ánh Tuyết, Hồng Nhung, Thanh Lam,... Các sáng tác được chọn nhiều để thể hiện theo phong cách A cappella chủ yếu là ca khúc của nhạc sĩ nổi tiếng như Trịnh Công Sơn, Thanh Tùng, Nguyễn Ánh 9,...

Ban nhạc trẻ thử nghiệm A cappella đầu tiên ở Việt Nam là MTV Band với 4 giọng gồm: Lê Minh, Anh Tuấn, Trung Tùng (Phan Đinh Tùng), Hùng Vũ. MTV Band xuất hiện lần đầu tiên trong chương trình Xuân 2000 của đạo diễn Hữu Dũng tại Nhà hát Thành phố Hồ Chí Minh. Nhưng phải đến gần nửa năm chạy ngược chạy xuôi các bar, sân khấu ca nhạc,… con đường của MTV mới thực sự mở ra khi họ được nhạc sĩ Tuấn Khanh phát hiện và mời tham gia vào chương trình ca nhạc “Ấn tượng Sài Gòn 4” với bản A cappella đình đám “Trống cơm”.

Sau MTV, đã xuất hiện nhiều nhóm nhạc theo phong cách A cappella như: AC&M, 5 Dòng Kẻ... 5 Dòng Kẻ được cho là đỉnh cao của A cappella khi họ mang làn gió mới mềm mại hơn trong phong cách âm nhạc này vào nền âm nhạc Việt Nam với việc ghi đậm dấu ấn trong lòng công chúng qua album đầu tay mang tên Tự tình ca.

ĐNCT