Hoa xoan tím biếc giêng hai

Tháng hai, thương hoa xoan, cánh nào cũng mỏng manh bé nhỏ, gió khẽ lay đã tan tác rã rợi. Dẫu thế, vẫn thắm đến cạn cùng kiếp mình cho trời đất vẹn xuân.

Minh họa: HOÀNG ĐẶNG

Sau nhiều ngày mưa lê thê, ô cửa sổ cũ mèm trên gác trọ im ỉm không ai chạm vào, sáng nay tôi mở toang, bắt gặp phía trước rất gần, một cây xoan đương độ hoa tím. Ở cái thành phố nhìn đâu cũng chỉ những mảng màu bê-tông bàng bạc, hay rêu xám vô cảm lạnh lẽo này, thì việc nhìn thấy thứ hoa quê mùa ấy lại là điều vô cùng xa xỉ. Lòng dưng xốn xang. Lòng dưng hoan hỉ. Dưng nhớ quê đến nghẹn.
Hoa xoan, thực ra nó đâu tím biếc hay tím thắm, tím ngắt như ai kia từng viết cho đẹp thơ, đẹp văn và ngọt ngào câu hát. Tím hoa xoan, cái sắc màu ấy nhàn nhạt, vờ vờ, tím vừa độ để nhận biết mà kêu tên màu sắc, cái tím cũng nghèo nghèo, mong manh như thân kiếp của nó.

Tháng hai, hoa xoan tim tím lòng mùa, cho bao người tương tư trời đất, rồi viết nhạc làm thơ. Dẫu quê mùa, bình dị đến độ chẳng ai bán mua, chẳng ai nhặt xâu vòng chơi trò cổ tích, chẳng ai đem cắm ở góc phòng mà mơ mộng, trưng diện, hay đem tặng nhau ngỏ ý nhớ thương. Ấy thế nhưng, cứ hễ tháng  hai người ta lại rắc đầy hoa xoan lên trang viết, lên hồn mình mà lãng đãng, bay bổng. Cứ hễ tháng hai, loài hoa ấy lại được gọi tên như thể chỉ nó mới là linh hồn, là minh chứng cho sự tồn tại của tháng hai.

Với tôi, hoa xoan mang nhiều ý niệm, không chỉ của riêng gì đó thuộc về cái đẹp hình thức, sắc hương. Là ý niệm thời gian, ý niệm phận đời, ý niệm cuộc sống, ý niệm tâm hồn… và tất cả đó là cái đẹp. Nó, tím sắc tím lỡ cỡ, lưng chừng cảm xúc.  Không đủ đậm đà, sắc nét găm vào nỗi niềm để gọi rõ thành tên mà nôn nao, mà cồn cào, mà da diết cháy bỏng. Nhưng cũng không hững hờ, nhợt nhạt đến độ có thể trôi tuột qua tâm hồn của ai kia, khi đã trót vương ánh mắt đăm đăm vào từng chùm bé xinh treo lưng lửng trời biếc. Vậy thôi, nhưng đôi khi cũng đủ níu được bước chân vô thức trên đường, đủ làm xao xuyến, bâng khuâng lòng người yêu quê những chiều lòng đễnh đãng.

Tháng hai,  người ta viết thơ, những trang thơ màu tim tím, lãng mạn. Tôi thì nhớ cha hay bảo: “Tháng hai tháng ba, câu hát ru tắc nghẽn trong cán thuổng trên thung hoang…”. Giờ mùa đói không còn ai vác thuổng lên đồi, mà cũng chẳng có gì trên đó để tìm kiếm nữa. Người không còn trẻ, không nhiều chữ, không nhanh khéo thì lân la đến các công trường xin phụ hồ, bốc vác. Thanh niên trai gái, sáng sủa trẻ trung thì ôm hồ sơ lang thang tìm việc ở các khu công nghiệp. Sau nụ cười tháng giêng, sau vài ngày tết nghỉ ngơi sum vầy, âu lo lại ùa ập về trên những gương mặt, trên những hình dáng pha trộn chút xa hoa vụn của thành thị lẫn cùng lấm lem quê mùa. Có áo khăn, son phấn nào che được những lam lũ nhọc nhằn. Cũng như hoa xoan ấy, dù người ta có viết, có ngợi ca trên những ngòi bút, trang giấy thơm, hay hát ngọt bằng đôi môi sang giàu quý phái, với thứ ngôn từ mĩ miều, thì nó vẫn chỉ là hoa xoan bình dị quê mùa.

Quê tôi, đồng ruộng đắp đầy những khối bê-tông mang hình dáng  nhà máy này nhà máy nọ. Giờ tường xanh lên rêu và xanh lên cỏ, nằm chết trơ ra đó làm nhức nhói những giấc mơ chiêm mùa của cánh cò, bóng sẻ. Triền đồi, chân núi lởm chởm  vương vụn tàn tích của mỏ đá, đến loài có sức sống bền bỉ như cỏ còn không len, ngóc lên được mà xanh, thì làm sao mong nương rẫy ngút ngắt lưng mùa. Tôi thương cha, ngày ngày cứ cặm cụi nhặt vụn đá, nhặt đến rớm xước bàn tay mà  đám rẫy cùng chẳng thể nào gieo hạt.

Tháng hai, ngóng đợi gì trên những cánh gió tim tím, lả tả hoa xoan, ngóng đợi gì từ những tờ giấy gọi nhận tiền ít ỏi của bưu điện, cho bao thứ  trang trải nợ nần vì miếng ăn ở quán xá.

Tháng hai, đâu đó vẫn chiêng trống hội làng, đâu đó vẫn lễ chùa du xuân. Mái tóc cha hiếm hoi sợi đen, bàn tay gân gầy như rễ cây nhò trên thung vắng, cứ run run theo từng nhịp gió. Mẹ lưng đã còng, giọng đã lạc, vẫn  đêm đêm ru cháu, bỏm bẻm nhai mớm cơm cho những đứa nhỏ, như người đàn bà đương thì nuôi trẻ mọn. Con trai, con dâu còn mải kiếm cơm nơi thành thị, cha mẹ già lại tập làm tuổi son. Đêm trắng, ngày sớm, qua mùa hoa xoan, rồi mùa hoa gạo và cả mùa hoa lúa, hoa ngô, những mùa hoa trôi đi mong manh ở cái chốn quê nhà.

Tháng hai, ai đó hát tím nồng nàn hoa xoan

Tháng hai, thương những kẻ xa quê chẳng còn thời gian để nhớ màu hoa tri kỷ tuổi thơ. Thương  đồng bãi cũ, thương đồi đá hoang, thi thoảng còn liêu xiêu một vài cây xoan non vừa tập thắp hoa đầu vụ, cũng lả tả tím gieo vào gió những niềm yêu mỏng mảnh, gieo vào lòng người dân quê nghèo những hy vọng, những mong chờ biêng biếc màu xuân.

TÚ ANH