Lịch sử Đảng bộ thành phố Đà Nẵng đã chính thức ghi nhận ngày 28 tháng 3 năm 1930 là ngày thành lập tổ chức Đảng Cộng sản Việt Nam ở thị xã Tourane, tiền thân của Đảng bộ thành phố Đà Nẵng ngày nay. Người chủ trì thành lập Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Quảng Nam - bao gồm cả tổ chức Đảng Tourane - ở Cây Thông Một, bãi cát Trường Lệ, xã Cẩm Hà Faifo (nay là khối phố Tân Thanh, phường Tân An, thành phố Hội An) vào tối ngày 28 tháng 3 năm 1930 là đồng chí Nguyễn Phong Sắc (1902-1931, quê Hà Nội). Có thể nói đây là đại biểu đầu tiên và duy nhất của Trung ương Đảng có mặt tại sự kiện lịch sử quan trọng này của Đảng bộ thành phố Đà Nẵng và Đảng bộ tỉnh Quảng Nam.
 |
| Ảnh: HUY LÊ |
Trước đó, đồng chí Nguyễn Phong Sắc đã tham dự hội nghị hợp nhất ba tổ chức Đông Dương Cộng sản Đảng, An Nam Cộng sản Đảng, Đông Dương Cộng sản Liên đoàn ở Cửu Long gần Hong Kong do Ủy viên Bộ Phương Đông, phụ trách Cục Phương Nam Nguyễn Ái Quốc thay mặt Quốc tế cộng sản triệu tập và chủ trì từ thượng tuần tháng 1 đến thượng tuần tháng 2 năm 1930 và đã trở thành Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương lâm thời của Đảng Cộng sản Việt Nam và là Bí thư Ban Chấp hành lâm thời Phân cục Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam ở Trung Kỳ.
Đây chính là lý do đồng chí Nguyễn Phong Sắc chứ không ai khác được giao nhiệm vụ thông báo kết quả hội nghị hợp nhất và chủ trì thành lập Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Quảng Nam, trực tiếp giao nhiệm vụ cho Bí thư Tỉnh ủy lâm thời Phan Văn Định; đồng thời trực tiếp giao nhiệm vụ cho Bí thư Thị ủy lâm thời Tourane Hồ Sĩ Thiều (1905-2010, quê Nam Đàn, Nghệ An, từng được đích thân đồng chí Nguyễn Phong Sắc kết nạp vào Đông Dương Cộng sản Đảng cuối năm 1929)(1).
Thị ủy lâm thời Tourane đã hết sức coi trọng vai trò của báo chí cách mạng, chủ trương ra báo Còi Nhà máy (do Bí thư Thị ủy Hồ Sĩ Thiều khởi xướng và trực tiếp tác nghiệp). Và tuy không phải là nơi báo Lưỡi Cày - cơ quan ngôn luận của Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Quảng Nam - đặt tòa soạn, nhưng Tourane lại là một trong những đầu mối chủ yếu để phát hành Lưỡi Cày, cũng là nơi cung cấp giấy mực để in ấn tờ báo cách mạng cấp tỉnh này(2).
Sau đợt kỷ niệm ngày Quốc tế Lao động 1 tháng 5 năm 1930, để tập trung vào công việc của Phân cục Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam ở Trung Kỳ, đồng chí Hồ Sĩ Thiều bàn giao chức vụ Bí thư Thị ủy lâm thời và tờ báo Còi Nhà máy của Thị ủy cho đồng chí Nguyễn Sơn Trà (đến tháng 11 năm 1930, đồng chí Hồ Sĩ Thiều bị Pháp bắt và sau đó bị đày đi Lao Bảo… cho đến tháng 8 năm 1934 bị đưa về quản thúc tại Nam Đàn, Nghệ An rồi tiếp tục hoạt động cách mạng ở quê nhà cho đến cuối đời…).
Có thể nói, ngay từ khi mới thành lập, tổ chức Đảng Cộng sản Việt Nam ở Đà Nẵng đã có sự gắn kết với tổ chức Đảng Cộng sản Việt Nam ở tỉnh Quảng Nam và về danh nghĩa là tổ chức Đảng trực thuộc Tỉnh ủy lâm thời Quảng Nam. Nói “về danh nghĩa” bởi mặc dù trong bản Thông cáo của Ban Chấp hành lâm thời Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Quảng Nam cuối tháng 3 năm 1930 đã nêu rõ các tổ chức cộng sản ở Đà Nẵng “từ nay được coi như là chi bộ của Tỉnh ủy lâm thời Quảng Nam”(3), song trên thực tế Thị ủy lâm thời Tourane chịu sự chỉ đạo trực tiếp của Phân cục Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam ở Trung Kỳ, trụ sở đóng tại Tourane, đứng đầu là đồng chí Nguyễn Phong Sắc.
Điều này xuất phát từ vị thế địa chính trị của Tourane đương thời. Cũng chính nhờ vị thế này nên trong suốt 95 năm qua, Đảng bộ thành phố Đà Nẵng luôn được Trung ương Đảng quan tâm lãnh đạo, có nhiều giai đoạn trực thuộc xứ ủy, khu ủy, liên khu ủy và từ năm 1997 đến nay trực thuộc Trung ương Đảng (đồng chí Phan Diễn, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Kinh tế Trung ương từng được phân công về giữ chức Bí thư Thành ủy).
Nhìn lại chặng đường 95 năm xây dựng và phát triển, có thể nói non nửa thời gian Đảng bộ thành phố Đà Nẵng đã phải hoạt động trong bí mật (giai đoạn từ sau ngày 28 tháng 3 năm 1930 đến trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và giai đoạn từ sau ngày Toàn quốc kháng chiến đầu hạ tuần tháng 12 năm 1946 đến ngày 29 tháng 3 năm 1975). Nhiệm vụ chính trị chủ yếu của Đảng bộ thành phố Đà Nẵng trong hơn bốn thập niên hoạt động dưới thời Pháp thuộc và trong vùng tạm bị chiếm là gầy dựng cơ sở cách mạng ở nội thành, tiêu biểu như việc mở hiệu sách Việt Quảng trên đường Quai Courbet/Bạch Đằng (sau chuyển thành hiệu sách Việt Quang trên đường Verdun/Nguyễn Thái Học) đi liền với việc thành lập Nhà xuất bản Tư tưởng mới và in các cuốn sách Ngục Kon Tum của Lê Văn Hiến, Giai cấp là gì?, Mặt trận Bình dân Pháp đi tới đâu? của Nguyễn Sơn Trà… hồi nửa sau thập niên 1930, hay như việc hình thành các chi bộ 2 ở nội thành Đà Nẵng hồi cuối thập niên 1960 đầu thập niên 1970 - được đại diện Đặc khu ủy Quảng Đà ra Hà Nội trực tiếp báo cáo với Bí thư thứ nhất Lê Duẩn vào năm 1974 với tư cách một cách làm sáng tạo vượt lên quy định của Điều lệ Đảng(4)…
Chính những thành tựu trong quá trình lãnh đạo ở hai giai đoạn hoạt động bí mật này đã góp phần vào thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở Đà Nẵng cũng như vào thắng lợi của Chiến dịch Huế - Đà Năng năm 1975 tiến đến giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc, mở ra hai giai đoạn hoạt động công khai hơn nửa thế kỷ của Đảng bộ thành phố Đà Nẵng. Giai đoạn công khai thứ nhất chỉ kéo dài hơn một năm - từ sau ngày 26 tháng 8 năm 1945 đến trước ngày Toàn quốc kháng chiến 20 tháng 12 năm 1946, khởi đầu bằng hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng tung bay trên nóc Tòa Đốc lý Tourane và với người Bí thư Thành ủy đầu tiên là đồng chí Huỳnh Ngọc Huệ (1914-1949, quê Đại Lộc, Quảng Nam), mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do và chế độ dân chủ cộng hòa - “ngực lép bốn nghìn năm/ trưa nay cơn gió mạnh/ thổi phồng lên tim bỗng hóa mặt trời” (thơ Tố Hữu).
 |
| Đô thị Đà Nẵng vươn mình về phía biển. Ảnh: LÊ CHÍN |
Giai đoạn hoạt động công khai thứ hai vừa tròn nửa thế kỷ, khởi đầu bằng hình ảnh lá cờ nửa đỏ nửa xanh sao vàng tung bay trên nóc Tòa Thị chính Đà Nẵng, mở ra thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, dưới sự lãnh đạo toàn diện của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đặc biệt từ sau khi thực hiện công cuộc Đổi mới do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo, nhất là từ sau khi Đà Nẵng được chia tách từ tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng để trở thành thành phố trực thuộc Trung ương, Đảng bộ thành phố Đà Nẵng cùng với hệ thống chính trị đã lãnh đạo công cuộc xây dựng một Đà Nẵng đi đầu trong hội nhập quốc tế, thể hiện rõ qua quyết tâm chính trị nêu trong diễn văn khai mạc Đại hội lần thứ XVII Đảng bộ thành phố nhiệm kỳ 1997-2000: “Đất nước ta đang đẩy mạnh sự nghiệp đổi mới, hội nhập với các nước trong khu vực và toàn cầu. Con đường xuyên Á với đường hầm qua đèo Hải Vân sẽ được xây dựng, là cửa mở ra Thái Bình Dương của con đường quốc tế quan trọng này. Chúng ta đều biết hội nhập không phải là cuộc dạo chơi ngẫu hứng. Hội nhập là con đường tất yếu, là một lộ trình chặt chẽ với bao thử thách quyết liệt. Phải chăng, lịch sử lại một lần nữa giao cho thành phố Đà Nẵng trọng trách mới và phải giành chiến thắng vẻ vang trong tiến trình hội nhập có ý nghĩa sống còn này”.
Các thành quả đạt được trong tiến trình hội nhập của người Đà Nẵng dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ thành phố từ sau Đại hội lần thứ XVII là tiền đề quan trọng để Đà Nẵng được Trung ương chọn là thành phố đăng cai Tuần lễ cấp cao APEC 2017 với vườn tượng APEC độc đáo bên bờ sông Hàn…
Bước sang năm 2025, trước ngưỡng cửa Đại hội lần thứ XXIII Đảng bộ thành phố nhiệm kỳ 2025-2030, hướng đến 100 năm thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam nói chung và thành lập Đảng bộ thành phố nói riêng (1930-2030), Đà Nẵng đang có nhiều vận hội phát triển mới được mở ra từ Nghị quyết số 43-NQ/TW của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển thành phố Đà Nẵng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trên cơ sở đó phấn đấu đến năm 2030, làm cho “người dân có mức sống thuộc nhóm địa phương dẫn đầu cả nước với chất lượng cuộc sống tốt, thân thiện, hạnh phúc và sáng tạo”, phấn đấu đến năm 2045, đưa “thành phố Đà Nẵng trở thành đô thị lớn, sinh thái và thông minh, là trung tâm khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và thành phố biển đáng sống đạt đẳng cấp khu vực châu Á”.
Muốn thế, phát huy thành tựu về xây dựng Đảng trong 95 năm qua, Đảng bộ thành phố càng phải ra sức “nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng bộ ngang tầm nhiệm vụ; tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý của các cấp chính quyền; phát huy cao độ truyền thống văn hóa, cách mạng, tinh thần tiên phong, năng động, sáng tạo, tự lực tự cường của người Đà Nẵng” (Nghị quyết số 43-NQ/TW của Bộ Chính trị). ĐN
Bùi Văn Tiếng
Nguyên Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy,
Trưởng ban Tổ chức Thành ủy Đà Nẵng
________
1. Xem Bùi Văn Tiếng (2025), Tổ chức Đảng ở Tourane/Đà Nẵng năm 1930, Đặc san Nghiên cứu Lịch sử xứ Quảng số Xuân Ất Tỵ 2025.
2. Xem thêm Bùi Văn Tiếng (2021), Đà Nẵng thời Pháp thuộc (1988-1945), Báo Đà Nẵng điện tử ngày 14 tháng 8 năm 2021.
3. Xem Bùi Xuân (2010), Người thiết kế tài ba trong xây dựng tổ chức Đảng, Báo Pháp luật Việt Nam điện tử, ngày 24 tháng 9 năm 2010.
4. Xem Bùi Văn Tiếng (2016), Về một cuốn hồi ký của người Quảng, Báo Đà Nẵng điện tử ngày 3 tháng12 năm 2016.
