Bài cuối: Ai bảo vệ tác phẩm ảnh?

Trước tình trạng vi phạm bản quyền ảnh tràn lan, đã đến lúc cần nhìn nhận nghiêm túc về vấn đề này. Tuy nhiên, việc đăng ký bản quyền tác phẩm ảnh hiện chưa được chú trọng, việc tuyên truyền thực thi quyền tác giả và quyền liên quan cũng chưa thực sự hiệu quả.

Ảnh gốc cầu Rồng phun lửa của nhiếp ảnh gia Lê Thọ (ảnh trên) và ảnh được dùng trong áp-phích quảng cáo cho triển lãm quốc tế Vietbuild Đà Nẵng 2015 (ảnh dưới).

Đăng ký bản quyền

Khá bức xúc về tình trạng vi phạm tác quyền ảnh, nghệ sĩ nhiếp ảnh Huỳnh Anh, Chủ nhiệm CLB nhiếp ảnh Sông Hàn nói: “Để cho ra đời một tác phẩm nhiếp ảnh có giá trị, chúng tôi đã phải đánh đổi cả tâm huyết, thời gian và sự sáng tạo không mệt mỏi của mình. Không ít người chẳng sợ nguy hiểm, chịu khó, chịu khổ để có những góc ảnh đẹp. Nhưng công sức đó bị người ta cướp không thương tiếc”.

Cũng theo ông Huỳnh Anh, nghệ sĩ nhiếp ảnh khó tự bảo vệ mình trước tình hình ăn cắp bản quyền tràn lan hiện nay. Không chỉ tác phẩm bị ăn cắp trên mạng mà còn bị ăn cắp từ các phòng Lab, từ các cuộc thi, thậm chí từ những người tin cậy. “Tôi chỉ biết khuyên các anh em trong CLB cần chọn người gửi ảnh, chọn chỗ phóng ảnh tin cậy”, nghệ sĩ nhiếp ảnh Huỳnh Anh nói.

Ông Đặng Hữu Tuấn, Cục Bản quyền tác giả Việt Nam, phụ trách khu vực miền Trung - Tây Nguyên, cho biết trong Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam, Công ước Berne, Luật Dân sự và Luật Hình sự (tội xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan - Điều 170a)…, bản quyền nhiếp ảnh được bảo hộ như các loại hình nghệ thuật khác. Song, bản thân các tác giả chưa có ý thức về việc đăng ký bản quyền. Đến nay, Cục Bản quyền nhận được đăng ký bản quyền chủ yếu của các nhiếp ảnh gia ở các tỉnh Tây Nguyên, trong khi tại Đà Nẵng hầu như không có.

Khi đề cập vấn đề đăng ký tác quyền, nhiều nghệ sĩ nhiếp ảnh đưa ra lý do: họ có hàng ngàn bức ảnh nên không thể đăng ký hết. Không giống các loại hình nghệ thuật khác, mỗi bức ảnh thời điểm này có giá trị không cao, không phù hợp nhưng ở thời điểm khác thì ngược lại. Một vấn đề nữa là ngoài các cuộc thi thì nhuận ảnh khá thấp, nếu đăng ký bản quyền sẽ tốn thêm một khoản phí.

Nâng cao nhận thức về tác quyền

Bàn thêm về việc bảo vệ tác quyền nhiếp ảnh, ông Đặng Hữu Tuấn cho rằng, hiện nước ta có 4 hiệp hội liên quan đến quyền tác giả gồm: Hiệp hội quyền tác giả âm nhạc Việt Nam, Hiệp hội công nghiệp ghi âm Việt Nam, Hiệp hội quyền tác giả văn học Việt Nam, Hiệp hội quyền sao chép, sao chụp (chủ yếu liên quan đến sách, báo). Như vậy, chưa có hiệp hội nào liên quan đến nhiếp ảnh. Phải chăng vì giá trị vật chất của ngành nhiếp ảnh không nhiều, nguồn thu lại không cao như âm nhạc, điện ảnh nên không nuôi nổi bộ máy nếu nó ra đời (?!).

Nếu Hiệp hội nhiếp ảnh ra đời, các nhiếp ảnh gia có thể tìm đến liên hệ khi cần sự giúp đỡ; ngược lại, các cơ quan, doanh nghiệp sử dụng ảnh cũng biết nơi để liên lạc với tác giả. Song, để tự bảo vệ mình, chủ sở hữu áp dụng nhiều biện pháp, trong đó có đăng ký bản quyền. Có thể chọn lựa những tác phẩm tâm huyết để đăng ký. Nếu có tranh chấp xảy ra thì cũng không cần thẩm định, chứng minh, không phải mất thời gian, công sức và thủ tục pháp lý.

Trong khi đó, anh Mạc Bảo Khánh (SN 1992, ngụ quận Hải Châu) - người theo đuổi đến cùng vụ đòi công bằng cho đứa con tinh thần của mình - bày tỏ: “Tôi mong muốn các tác giả trước khi chờ đợi sự hỗ trợ từ bất cứ phía nào, hãy tự tìm hiểu luật pháp, hiểu rõ mình được bảo vệ ra sao và các quyền, lợi ích hợp pháp của mình là gì để kiên quyết đấu tranh bảo vệ bản quyền đến cùng”.

Nói thêm về điều này, Chủ tịch Hội Nhiếp ảnh nghệ thuật thành phố Ông Văn Sinh cho rằng, việc tuyên truyền thực thi quyền tác giả và quyền liên quan chưa thực sự hiệu quả nên người dân và chính bản thân tác giả, chủ sở hữu tài sản cũng chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc thực thi quyền tác giả, quyền liên quan.

Việc Đà Nẵng lần đầu tiên xử lý vụ kiện vi phạm bản quyền ảnh, với nguyên cáo là anh Mạc Bảo Khánh, bị cáo là Công ty TNHH MTV tư vấn giải pháp công nghệ thông tin Toàn Cầu Xanh, là tín hiệu tích cực của cơ quan chức năng trong việc vận dụng toàn bộ biện pháp có thể để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tác giả, đồng thời chuyển tải thông điệp mạnh mẽ về việc coi trọng bản quyền của tác giả.

NGỌC HÀ - TRÂM ANH