Đổi mới cách làm kế hoạch và cơ chế quản lý, giám sát

Ngày 2-11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội năm 2015 và kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội năm 2016. Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Huỳnh Nghĩa tham gia phát biểu ý kiến. Báo Đà Nẵng trích đăng phát biểu này.

Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội đơn vị thành phố Đà Nẵng Huỳnh Nghĩa phát biểu ý kiến. Ảnh: TTXVN

Chúng ta phấn khởi về các thành tựu kinh tế - xã hội đạt được năm qua cũng như cả nhiệm kỳ, song cũng rất trăn trở về những điều lẽ ra phải làm tốt hơn. Bởi vì nước ta có những thuận lợi rất cơ bản: Nhân dân năng động, cần cù, tin và ủng hộ đường lối của Đảng, Nhà nước; có nguồn tài nguyên dồi dào, môi trường xã hội ổn định, quan hệ quốc tế thuận lợi.

Nhưng sau 40 năm thống nhất đất nước, nhìn nhận một cách nghiêm túc thì chúng ta vẫn chưa thoát khỏi một cách vững chắc tình trạng nước nghèo. Đời sống nhân dân nhiều nơi vẫn cơ cực, người làm công ăn lương còn khó khăn, nguồn lực đất nước chưa được khai thác và sử dụng hiệu quả, tình trạng suy thoái đạo đức xã hội có xu hướng gia tăng, cơ chế quản lý đất nước còn nhiều bất cập. Trước yêu cầu mới của thời gian tới, tôi đề nghị những vấn đề sau:

1. Cần xác định mục tiêu, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội.

Việc đề ra mục tiêu, chiến lược phát triển kinh tế-xã hội đất nước cần có cách tiếp cận mới. Các chỉ tiêu tăng trưởng GDP là cần thiết nhưng sẽ vô nghĩa nếu dựa trên cách tổng hợp số liệu không sát thực tế. Qua nhiều năm theo dõi, tôi thấy việc đề ra các chỉ tiêu và xác định mức tăng GDP hằng năm chưa thật sự khoa học.

Có thể con số tăng trưởng từng năm đều đạt, song xét kết quả chung của nền kinh tế đòi hỏi phải xem lại. Chúng ta đề ra mục tiêu đến năm 2020, Việt Nam sẽ cơ bản trở thành một nước công nghiệp hóa. Đó là mục tiêu đúng, thể hiện nguyện vọng của nhân dân và quyết tâm chính trị của lãnh đạo, nhưng không có nội dung cụ thể của một nước công nghiệp hóa.

Vì vậy, ngoài tình trạng về yêu cầu nội dung chiến lược và mục tiêu chung, chúng ta chưa có chiến lược và chỉ tiêu cho từng ngành, lĩnh vực. Chúng ta đều biết, một nước công nghiệp hóa trước hết phải thể hiện ở năng lực sản xuất dựa trên nền tảng sản xuất máy móc công nghiệp và tỷ trọng của sản phẩm công nghiệp tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Nhưng đến nay thử hỏi mặt hàng nào của Việt Nam là sản phẩm điển hình thể hiện năng lực kinh tế trên thị trường thế giới? Thời gian để hoàn thành mục tiêu công nghiệp hóa chỉ còn 5 năm nữa, nhưng có lẽ khó đạt được. Vậy ai sẽ chịu trách nhiệm của việc không đạt này?

Chúng ta nói rất nhiều và rất sớm về nội dung công nghiệp hỗ trợ, về nội địa hóa ngành sản xuất ô-tô, nhưng kết quả đến nay còn lâu mới đạt. Vì sao sau nhiều năm xây dựng các khu công nghệ cao mà vẫn chưa đạt yêu cầu như mong đợi? Vì sao sản lượng gạo xuất khẩu nước ta vào loại cao nhất, nhì thế giới nhưng đời sống nông dân vẫn còn nhiều khó khăn? Tôi đề nghị Chính phủ khi lập kế hoạch ở mỗi ngành, lĩnh vực cần có hệ chỉ tiêu cụ thể, các giải pháp năng động và thông minh để triển khai, đồng thời có cơ chế gắn trách nhiệm của từng cá nhân lãnh đạo.

Quốc hội cần giám sát chất lượng tăng trưởng và đánh giá người đứng đầu các ngành hằng năm thông qua phiếu tín nhiệm. Thay đổi cách làm kế hoạch và thay đổi cơ chế quản lý, giám sát là đòi hỏi bức thiết.

2. Con người là nhân tố trung tâm

Đổi mới cách xây dựng kế hoạch và xác định mục tiêu chiến lược, cần lưu ý nhân tố trung tâm là con người. Cần quan tâm đúng mức tình trạng phân hóa giàu nghèo ngày càng lớn, vì đây không chỉ là vấn đề có ý nghĩa chính trị mà còn tạo sự kìm hãm phát triển. Chúng ta vui mừng về các doanh nhân thành đạt, vì sự giàu có của đất nước trước hết là sự giàu có của doanh nghiệp.

Một đất nước sẽ không phát triển nhanh và vững chắc nếu không có đội ngũ doanh nhân chất lượng. Đó là những người biết mạo hiểm một cách thông minh, có nền tảng văn hóa và biết yêu nước trong tinh thần cụ thể nhất, không làm tổn hại đến sự tăng trưởng bền vững của quốc gia. Hiện nay, một trong những điểm yếu của nền kinh tế là tình trạng khuynh đảo của các nhóm lợi ích. Sự cấu kết giữa những người làm chính sách với các đại gia đang là mối nguy tiềm tàng và lớn nhất trong việc khai thác tối ưu nguồn tài nguyên.

Điều đáng lo không chỉ là tình trạng lợi ích nhóm đang ngày càng thao túng, mà nghiêm trọng hơn ở chỗ chúng ta vẫn chưa có một hệ thống luật pháp và cơ chế quản lý đủ mạnh để ngăn chặn nó. Khi sự giàu có của doanh nghiệp không xuất phát từ hoạt động bình thường, năng động của môi trường kinh doanh lành mạnh thì tình trạng bất bình đẳng sẽ xuất hiện. Trong khi đó, số người nghèo tuyệt đối và tương đối sẽ càng tăng, xã hội xuất hiện các mâu thuẫn tiềm ẩn không thể coi thường.

Tôi đề nghị Chính phủ cần đặc biệt quan tâm và có sự thay đổi chính sách kịp thời, nhất là chính sách tiền lương mới, vì sự bất cập về tiền lương hiện nay giữa các ngành trong bộ máy Nhà nước sẽ dẫn đến triệt tiêu động lực phát triển và trở thành một vấn đề xã hội - chính trị lớn. Chúng ta đều thấy tình trạng bất hợp lý này kéo dài nhưng biện pháp xử lý vẫn chắp vá, thiếu đồng bộ và căn cơ.

Hiện nay, Việt Nam đang ở thời điểm mà yêu cầu phát triển cần có sự suy nghĩ và thao thức mới. Chúng ta nói nhiều về tinh thần yêu nước, nhưng hình như ít nói về lòng thương dân. Quốc hội đại diện cho nhân dân, đòi hỏi khi quyết định và giám sát phải thể hiện sự thương dân. Chỉ còn mấy tháng nữa sẽ bầu cử Quốc hội và Hội đồng nhân dân khóa mới, tôi đề nghị hai việc quan trọng nhất phải chuẩn bị ngay từ bây giờ là sắp xếp bộ máy, tinh giản và sàng lọc biên chế, có cơ chế tuyển chọn phù hợp, nhằm xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân; đồng thời, phải dân chủ thật sự trong ứng cử, bầu cử.

Qua thực tiễn nhiều năm hoạt động Quốc hội, tôi càng thấm thía tầm quan trọng của yêu cầu dân chủ trong việc lựa chọn những người đại diện cho nhân dân. Sẽ không có sự thay đổi về hiệu quả hoạt động nghị trường nếu thiếu những đại biểu tâm huyết, có năng lực và gắn bó máu thịt với nhân dân.