Quản lý tổng hợp đới bờ (QLTHĐB) là một phương thức quản lý hiệu quả tài nguyên và môi trường biển, hướng tới sự phát triển bền vững. QLTHĐB đang được đánh giá cao và áp dụng ngày càng rộng rãi trên thế giới cũng như Việt Nam.
 |
| Quản lý tổng hợp đới bờ giúp quản lý hiệu quả tài nguyên và môi trường biển. Trong ảnh: Một góc đới bờ Đà Nẵng. |
Đới bờ rất quan trọng trong việc phát triển kinh tế-xã hội vì những nguồn tài nguyên hiếm có của nó. Với những vùng đất đồng bằng ven biển màu mỡ và các nguồn tài nguyên biển phong phú cộng với khả năng tiếp cận thị trường quốc tế một cách dễ dàng, đới bờ đã và đang thu hút sự quan tâm của con người. Đới bờ là tụ điểm phát triển kinh tế của nhiều quốc gia, nơi tập trung rất nhiều hoạt động kinh tế-xã hội, đồng thời cũng chịu nhiều ảnh hưởng bởi các hoạt động này. Trong tương lai, tầm quan trọng của đới bờ sẽ càng lớn hơn do số lượng người dân đến đó sinh sống càng nhiều hơn.
Đới bờ thực chất là một hệ thống nhiều nguồn tài nguyên. Nó cung cấp các tài nguyên sinh vật và phi sinh vật cho hoạt động của con người và có chức năng điều hòa môi trường tự nhiên cũng như nhân tạo. Đồng thời, vùng bờ cũng là một hệ thống nhiều đối tượng sử dụng như con người sử dụng các nguồn tài nguyên cho sự sống, cho các hoạt động kinh tế và cho nghỉ ngơi, giải trí. Tuy nhiên, quá trình công nghiệp hóa phát triển thương mại và áp lực của sự gia tăng dân số liên tục ở nhiều nơi đã làm gia tăng việc khai thác bừa bãi đất đai và nguồn nước ven bờ, tăng xói mòn, lũ lụt, làm mất các vùng ngập nước, gây ô nhiễm môi trường.
Vì vậy, từ tháng 6-1992, Hội nghị về môi trường và phát triển của Liên Hợp Quốc (UNCED) đã được tổ chức ở Rio de Janeiro (Brazil). Đây là lần đầu tiên trong lịch sử có một hội nghị lớn gắn trực tiếp, rõ ràng các vấn đề về môi trường với phát triển. Tại hội nghị lần này, các chính phủ đã nhất trí với các công ước về những vấn đề môi trường toàn cầu quan trọng như sự thay đổi khí hậu và đa dạng sinh học…
Ở nhiều nơi trên thế giới, việc áp dụng QLTHĐB đã đạt được những thành công lớn, giúp tăng trưởng kinh tế, cải thiện môi trường và phát triển xã hội. Tại khu vực Đông Á, Chương trình hợp tác khu vực trong quản lý môi trường các biển Đông Á (gọi tắt là PEMSEA) với sự hỗ trợ tài chính từ Quỹ môi trường toàn cầu (GEF), sự đóng góp của các quốc gia thành viên và các nhà tài trợ khác đã triển khai thành công các chương trình/dự án quản lý tổng hợp đới bờ ở nhiều địa phương trong khu vực.
Tại Việt Nam, QLTHĐB ngày càng nhận được sự quan tâm trong quản lý tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường đới bờ cả ở cấp Trung ương và địa phương. Các dự án về QLTHĐB đã và đang được triển khai thực hiện tại một số vùng của Việt Nam. Đặc biệt là tại dải ven biển vùng Bắc Trung bộ và duyên hải Trung bộ như dự án Điểm trình diễn quốc gia về quản lý tổng hợp đới bờ tại Đà Nẵng và dự án song song về quản lý tổng hợp đới bờ tại Quảng Nam (trong khuôn khổ PEMSEA); dự án Việt Nam - Hà Lan về quản lý tổng hợp dải ven biển (VNICZM) thí điểm tại các tỉnh Nam Định, Thừa Thiên-Huế và Bà Rịa-Vũng Tàu; dự án quản lý tổng hợp đới bờ thử nghiệm tại Quảng Nam của Bộ Tài nguyên và Môi trường.
Tại khu vực Bắc Bộ, dự án quản lý tổng hợp đới bờ tại các tỉnh Quảng Ninh, Hải Phòng do NOAA tài trợ được thực hiện trong giai đoạn 2004-2007. Đặc biệt, ngày 9-10-2007, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 158/2007/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình quản lý tổng hợp dải ven biển vùng Bắc Trung bộ và duyên hải Trung Bộ đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020. Quyết định này đã tạo hành lang pháp lý cho 14 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong dải ven biển Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ triển khai quản lý tổng hợp đới bờ.
Đến nay, tại Việt Nam, mặc dù vẫn ở trong giai đoạn đầu áp dụng QLTHĐB, song tại một số tỉnh, thành phố đã bước đầu hình thành được cơ chế điều phối, hợp tác đa ngành, hỗ trợ giải quyết được nhiều vấn đề, mâu thuẫn trong sử dụng đới bờ, cân bằng lợi ích các bên hưởng lợi và chịu tác động từ việc khai thác, sử dụng đới bờ. Một số tỉnh, thành phố đã xây dựng và ban hành chiến lược và kế hoạch hành động về quản lý tổng hợp đới bờ, thiết lập được cơ sở dữ liệu và hệ thống quản lý thông tin dữ liệu tài nguyên và môi trường đới bờ và tổ chức được các chiến dịch tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho cán bộ, nhân dân về quản lý tổng hợp đới bờ. Hiện nay, các bộ, ngành liên quan đều đã nhận thấy rõ vai trò quan trọng của quản lý tổng hợp đới bờ và đang từng bước lồng ghép các nguyên tắc, nội dung của QLTHĐB vào các quy hoạch, kế hoạch phát triển ngành.
Bài và ảnh: Thanh Tình
