"Cỗ máy siêu nhỏ" giành giải Nobel Hóa học

Ngày 5-10, giải Nobel Hóa học 2016 đã được Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển trao cho 3 nhà khoa học Jean-Pierre Sauvage, Sir J.Fraser Stoddart và Bernard L. Feringa với công trình thiết kế và tổng hợp những cỗ máy phân tử.

Bằng cách đưa hệ thống phân tử từ trạng thái cân bằng sang trạng thái có năng lượng và điều khiển các chuyển động của chúng, 3 nhà khoa học này đã thành công trong việc kết nối các phân tử lại với nhau để tạo ra mọi thứ: máy nâng tí hon, động cơ, các cơ bắp siêu nhỏ.

Năm 1983, ông Sauvage là người đặt nền móng đầu tiên cho việc phát triển cỗ máy phân tử. Ông đã thành công trong việc kết nối hai phân tử hình vòng lại với nhau để tạo thành một dây xích (gọi là catenane). Liên kết cơ học giữa các phân tử trong dây xích này đủ linh hoạt để các bộ phận của cỗ máy có thể chuyển động tương đối với nhau.

Đến năm 1991, ông Stoddart đã phát triển cấu trúc rotaxane bằng cách luồn một vòng phân tử vào một trục phân tử mảnh. Bằng việc chứng minh rằng vòng phân tử này có thể di chuyển dọc theo trục, ông Stoddart đã phát triển được máy nâng phân tử, cơ bắp phân tử và chip máy tính dựa trên phân tử.

Năm 1999, ông Feringa trở thành người đầu tiên phát triển thành công động cơ phân tử. Năm 2011, nhóm ba nhà khoa học đã chế tạo một xe hơi nano với 4 bánh xe là 4 động cơ phân tử.

Trên trang Nobel Prize, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đánh giá các nhà khoa học này đã “đưa hóa học lên một tầm mới”. Những cỗ máy này được xem là nhỏ nhất trên thế giới. Rất có khả năng chúng sẽ được sử dụng để phát triển các vật liệu, thiết bị cảm biến và hệ thống lưu trữ năng lượng mới trong tương lai.

Ông Jean-Pierre Sauvage sinh năm 1944 tại Pháp, hiện là giáo sư danh dự tại Đại học Strasbourg (Strasbourg, Pháp). Ông J. Fraser Stoddart sinh năm 1942 tại Anh, hiện là giáo sư thỉnh giảng tại Đại học Northwestern (bang Illinois, Mỹ). Ông Bernard L. Feringa sinh năm 1951 ở Hà Lan, hiện là giáo sư Hóa hữu cơ tại Đại học Groningen (Groningen, Hà Lan).

Giá trị tài chính của giải thưởng là 8 triệu kronor (tức 930.000 USD), được chia đều cho ba nhà khoa học.

KHANG NINH