Iran bầu Quốc hội với nhiều thách thức

Cử tri Iran ngày 21-2 đi bỏ phiếu bầu Quốc hội khóa 11 trong lúc căng thẳng giữa nước này và Mỹ tiếp tục leo thang.

Hãng AFP cho biết, hơn 7.000 ứng cử viên tranh cử vào Quốc hội Iran gồm 290 ghế. Người thắng cử phải giành được ít nhất 20% số phiếu ủng hộ tại điểm bầu cử của họ. Trong bối cảnh chia rẽ chính trị, các đảng theo đường lối cải cách và ôn hòa được dự báo sẽ gặp nhiều khó khăn hơn.

Lãnh đạo tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei bỏ phiếu tại thủ đô Tehran. Ảnh: Reuters

Bầu cử diễn ra trong lúc Iran đối mặt với nhiều khủng hoảng: kinh tế bị thiệt hại vì lệnh trừng phạt của Mỹ, tình trạng tham nhũng, căng thẳng với Washington leo thang, các cuộc biểu tình chống chính phủ vì chính sách tăng giá nhiên liệu và vụ nước Cộng hòa Hồi giáo này bắn nhầm máy bay chở khách của Ukraine.

Các chuyên gia dự đoán cử tri tham gia bỏ phiếu đạt tỷ lệ thấp, chỉ khoảng 50%, so với 62% và 66% của những lần bầu cử năm 2016 và 2012, bởi người dân ngày càng thờ ơ với chính phủ của Tổng thống Hassan Rouhani, người tái đắc cử vào năm 2017 cùng cam kết mang đến cho Iran những lợi ích gắn liền với phương Tây. Tuy nhiên, việc Tổng thống Donald Trump rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân mà Iran đã ký với nhóm P5+1 hồi năm 2015 và tái áp đặt trừng phạt Tehran khiến nền kinh tế của nước này rơi vào suy thoái, lạm phát tăng đến 35%; xuất khẩu dầu mỏ giảm mạnh từ 2,1 triệu thùng/ngày năm 2016 xuống còn khoảng 500.000 thùng/ngày hiện nay.

Ngân hàng Thế giới (WB) thậm chí dự báo nền kinh tế Iran không tăng trưởng trong năm nay và chỉ tăng 1% trong năm tới. Vì vậy, người dân Iran cho rằng, vấn đề lớn nhất là tình trạng không ổn định của đất nước, đó là chưa kể 90 nghị sĩ đang bị điều tra vì cáo buộc tham nhũng tài chính. Theo đó, bầu cử Quốc hội là phép thử đối với Tổng thống Rouhani theo đường lối cởi mở và ôn hòa, phản ánh tương lai chính trị của ông trong cuộc bầu cử tổng thống vào năm 2021.

Tháng 11-2019, các cuộc biểu tình phản đối việc tăng giá xăng dầu diễn ra khắp Iran, sau đó chuyển sang bạo lực. Chính phủ của ông Rouhani áp dụng phân phối xăng dầu và tăng giá từ 50% trở lên đối với xăng dầu bơm tại các trạm nhằm hủy bỏ việc trợ giá để tránh tình trạng buôn lậu nhiên liệu này.

Trong quan hệ giữa Iran với Mỹ, 7 tháng qua, hai nước suýt đi đến chiến tranh 2 lần, nhất là sau vụ không kích của Washington ở sân bay Baghdad (Iraq), giết chết Tướng Iran Qassem Soleimani vào ngày 3-1. Hàng triệu người Iran đau buồn trước cái chết của ông Soleimani và bày tỏ ủng hộ chính phủ. Song, sự ủng hộ này chuyển thành làn sóng phản đối sau khi Iran thừa nhận đã bắn nhầm máy bay chở khách của Ukraine làm 176 người chết.

Ngày 20-2, Mỹ đưa 5 quan chức Iran - thành viên của Hội đồng giám hộ Iran và Ủy ban giám sát bầu cử - vào “danh sách đen” vì vai trò của những người này trong việc loại bỏ hàng nghìn ứng cử viên tiềm năng, hầu hết là những nhà cải cách và ôn hòa ủng hộ Tổng thống Rouhani. Vì vậy, hãng Reuters cho rằng, cuộc bầu cử sẽ khó tháo gỡ được căng thẳng hạt nhân với Mỹ hay mang đến một chính sách ngoại giao mềm mỏng hơn.

Lãnh đạo tối cao của Iran, ông Ayatollah Ali Khamenei, bỏ phiếu tại một ngôi đền gần văn phòng của ông ở thủ đô Tehran và thúc giục người dân tham gia bầu cử. Ông Khamenei cho rằng, cuộc bầu cử sẽ mang lại cho đất nước này “sức mạnh và sự đoàn kết”. Theo quy định, Quốc hội Iran không có quyền quyết định các chính sách lớn nhưng cơ quan lập pháp này bàn thảo về ngân sách hằng năm và có thể luận tội các bộ trưởng. Ông Khamenei mới là người nắm quyền lực tối cao, có tiếng nói cuối cùng, mang tính quyết định trong tất cả vấn đề then chốt.

Chủ tịch Quốc hội Ali Larijani đã quyết định từ chức sau 11 năm giữ cương vị này và không tái tranh cử. Cựu Thị trưởng Tehran Mohammad Baqher Qalibaf là một trong những ứng cử viên kế nhiệm ông Larijani.

THIÊN BÌNH