Việc ông Joe Biden tiếp quản Nhà Trắng từ ngày 20-1 được cho là sẽ mở ra một chương mới trong quan hệ ngoại giao giữa Mỹ với Iran. Song, chưa rõ ông sẽ xử trí như thế nào khi Tehran bị cáo buộc có liên hệ với Al-Qaeda.
 |
| Tổng thống Iran Hassan Rouhani (bìa phải) khảo sát một cơ sở hạt nhân ở thủ đô Tehran. Ảnh: EPA |
Theo AFP, trong nhiều năm qua, Iran đối mặt với cáo buộc hợp tác với tổ chức khủng bố Al-Qaeda. Mới đây, ngày 12-1, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo nói rằng, Al-Qaeda đã thiết lập một căn cứ mới ở Iran. “Al-Qaeda có một cơ sở mới. Đó là Cộng hòa Hồi giáo Iran”, Channel News Asia dẫn lời ông Pompeo phát biểu tại Câu lạc bộ Báo chí quốc gia Mỹ. Tuyên bố của nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ trong chính phủ Donald Trump làm giới quan sát ngạc nhiên vì ông không cung cấp bất kỳ bằng chứng cụ thể nào.
Không những thế, ông Pompeo lần đầu tiên công khai rằng, nhân vật số 2 của Al-Qaeda, Abdullah Ahmed Abdullah, đã bị tiêu diệt ở Tehran hồi tháng 8-2020 và đây là cơ sở để khẳng định về mối liên hệ giữa nhóm khủng bố và nước Cộng hòa Hồi giáo Iran. Abdullah bị cáo buộc liên quan vụ đánh bom nhằm vào hai đại sứ quán Mỹ ở Tanzania và Kenya, khiến 224 người thiệt mạng hồi năm 1998. Theo ông Pompeo, một số thành viên của Al-Qaeda đã có mối quan hệ lâu dài hàng thập niên với Iran.
Trên lý thuyết, Iran và Al-Qaeda khác biệt về ý thức hệ. Mỹ đã đề cập vai trò “bảo trợ khủng bố” của Iran từ lâu, nhất là sau vụ khủng bố do Al-Qaeda thực hiện ngày 11-9-2001. Khi làm Tổng thống Mỹ, ông Barack Obama cũng coi Iran là “nhà nước bảo trợ khủng bố”. Đến năm 2017, khi trở thành Tổng thống, ông Donald Trump lên án Iran là “nhà nước bảo trợ khủng bố lớn nhất thế giới”.
Trong khi đó, Iran từ lâu đã bác bỏ cáo buộc về mối liên hệ với Al-Qaeda. Lần này, Ngoại trưởng Iran Javad Zarif gọi những tuyên bố của người đồng cấp Mỹ là “vô căn cứ”, thậm chí cho rằng ông Pompeo “đang kết thúc sự nghiệp của mình một cách thảm hại với nhiều lời nói dối kích động hơn”. Theo ông Zarif, những phần tử khủng bố từng thực hiện vụ tấn công ngày 11-9-2001 đều liên quan tới đồng minh Saudi Arabia của Mỹ và không có nguồn gốc từ Iran.
Hãng tin AFP dẫn lời GS. Daniel L. Byman tại Đại học Georgetown (Mỹ) mô tả mối quan hệ giữa Iran và Al-Qaeda là “rắc rối và nghi ngờ lẫn nhau”. Báo New York Times cho rằng, với phát biểu nói trên, Ngoại trưởng Pompeo đã thành công trong việc khiến các quan chức chống khủng bố hoang mang. Một số quan chức nhận định, tuyên bố của nhà ngoại giao này “dường như đại diện cho những kết luận của chính ông” hơn là của tình báo Mỹ.
Cũng theo AFP, phát biểu của ông Pompeo được đưa ra trong lúc có những đồn đoán rằng, chính phủ của Tổng thống Donald Trump trong những ngày cuối nhiệm kỳ có thể ra lệnh một cuộc tấn công nhằm vào Iran. Một số nhà phân tích dẫn các nguồn tin tình báo cho rằng, mối liên hệ giữa Iran và Al-Qaeda đã tồn tại nhiều thập niên và cái chết của Abdullah, được cho là do các đặc vụ của Mossad (Israel) thực hiện theo lệnh của Mỹ, là minh chứng cho sự hiện diện của các thành viên Al-Qaeda tại Iran.
Tổng thống đắc cử Joe Biden đã đề cập khả năng Mỹ quay trở lại thỏa thuận hạt nhân mà Iran đã ký với nhóm cường quốc P5+1 (gồm Nga, Anh, Pháp, Mỹ, Trung Quốc và Đức), còn gọi là Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA) năm 2015. Ngày 11-1, ông Biden đề cử nhà ngoại giao nghỉ hưu William Burns làm Giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA). Giới quan sát nhận định, động thái này cho thấy ông Biden muốn nhanh chóng tiếp cận vấn đề hạt nhân Iran bởi ông Burns là người đã kết nối các cuộc đàm phán bí mật với Tehran để tạo cơ sở cho việc ký kết JCPOA năm 2015.
Tuy nhiên, hiện chưa rõ ông Biden sẽ xử trí như thế nào trước những cáo buộc mới được đưa ra. Hơn nữa, theo Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), Iran đang đẩy mạnh nghiên cứu sản phẩm từ uranium nhằm cung cấp nhiên liệu cải tiến cho một lò phản ứng phục vụ công tác nghiên cứu ở Tehran. Việc Iran nghiên cứu phát triển sản phẩm từ uranium có thể vi phạm những điều khoản trong JCPOA.
BÌNH YÊN
