Cảnh báo nguy cơ bệnh sởi

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) vừa phát “báo động đỏ” về tình hình dịch sởi đang có nguy cơ lan rộng nhanh chóng ở nhiều khu vực toàn cầu. Do các biện pháp hạn chế Covid-19 trở thành rào cản, khiến tỷ lệ tiêm ngừa bệnh sởi sụt giảm nghiêm trọng, cùng với công tác giám sát kém hiệu quả trong hai năm qua.

Trẻ em được tiêm vắc-xin ngừa bệnh sởi tại Trung tâm sức khỏe dinh dưỡng do UNICEF hỗ trợ ở Somaliland. Ảnh: UNICEF

“Lỗ hổng” vắc-xin đáng lo ngại

“Bệnh sởi là mối đe dọa sắp xảy ra ở mọi khu vực trên thế giới, virus có thể nhanh chóng lây lan xuyên biên giới”, WHO nhấn mạnh trong báo cáo gửi các cơ quan truyền thông toàn cầu khuya 23-11 (giờ Mỹ). Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Mỹ cũng đưa ra cảnh báo tương tự. Nguyên nhân khiến một trong những dịch bệnh nghiêm trọng nhất đối với trẻ em này tái bùng phát, chính là sự gián đoạn của các chiến dịch tiêm chủng trong bối cảnh Covid-19 diễn biến khó lường.

Các chuyên gia lý giải, sởi là một trong những loại virus dễ lây lan nhất ở người và hoàn toàn có thể phòng ngừa được bằng cách tiêm vắc-xin. Tuy nhiên, sự bùng phát trong cộng đồng có thể được ngăn chặn chỉ khi tỷ lệ bao phủ vắc-xin đạt 95%. Đáng lưu ý, mũi đầu tiên là liều quan trọng nhất vì có hiệu quả phòng bệnh đến 93%. Trong khi đó, mức độ bao phủ vắc-xin toàn cầu đang ở mức thấp nhất kể từ năm 2008, khi tỷ lệ trẻ em được tiêm liều thứ nhất và liều thứ hai lần lượt là 81% và 71%.

Theo thống kê chung của WHO và CDC Mỹ, năm 2021 ghi nhận dấu hiệu dịch sởi quay trở lại với khoảng 9 triệu ca mắc và 128.000 ca tử vong toàn cầu trong bối cảnh 22 quốc gia trải qua những đợt bùng phát lớn. Cũng trong năm ngoái, “lỗ hổng” vắc-xin đạt mức cao kỷ lục với gần 61 triệu liều vắc-xin bị trì hoãn hoặc bỏ lỡ do các chiến dịch tiêm chủng đình trệ ở 18 quốc gia. Cụ thể, gần 40 triệu trẻ em không được tiêm chủng, trong đó 25 triệu trẻ bỏ lỡ liều đầu tiên và 14,7 triệu trẻ em không tiếp cận liều thứ hai. Sự sụt giảm này là bước thụt lùi đáng kể trong tiến trình toàn cầu nhằm đạt mục tiêu loại trừ bệnh sởi, qua đó đặt hàng triệu trẻ em trước nguy cơ nhiễm bệnh cao.

Tỷ lệ bao phủ vắc-xin giảm mạnh, hoạt động giám sát bệnh sởi suy yếu, các hoạt động tiêm chủng tiếp tục bị gián đoạn và chậm trễ do Covid-19, cũng như các đợt bùng phát lớn kéo dài xuất hiện vào các tháng đầu năm nay khiến dịch sởi sắp trở thành mối đe dọa ở khắp nơi trên thế giới. Ông Patrick O’Connor, Giám đốc kiểm soát dịch sởi của WHO kêu gọi: “Giờ là lúc phải hành động nhanh chóng. Chúng ta đang ở ngã rẽ. Từ 12 đến 24 tháng tới sẽ là thời điểm cực kỳ thách thức để ngăn chặn mầm bệnh”.

Cần hành động khẩn cấp toàn cầu

Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cảnh báo: “Nghịch lý ở chỗ: trong khi vắc-xin ngừa Covid-19 được phát triển trong thời gian kỷ lục và được triển khai trong chiến dịch tiêm chủng lớn nhất trong lịch sử, thì các chương trình tiêm chủng thông thường lại bị gián đoạn nghiêm trọng. Hàng triệu trẻ em đã bỏ lỡ cơ hội được tiêm những liều vắc-xin cứu mạng khỏi những căn bệnh chết người, gồm bệnh sởi”. Theo đó, ông Tedros nhấn mạnh tính cấp thiết phải đưa các chương trình tiêm chủng trở lại đúng hướng. CDC và WHO cũng kêu gọi hành động phối hợp và hợp tác từ tất cả các đối tác ở cấp toàn cầu, khu vực, quốc gia và địa phương để ưu tiên nỗ lực tìm kiếm và tiêm chủng cho tất cả trẻ em, bao gồm cả những trẻ bị bỏ sót trong hai năm qua. Để giảm thiểu rủi ro bùng phát, các quốc gia và các bên liên quan phải đầu tư vào các hệ thống giám sát dịch bệnh mạnh mẽ và tiếp tục thực hiện chiến lược tiêm chủng toàn cầu của Chương trình tiêm chủng đến năm 2030 của WHO.

WHO ước tính hiện toàn cầu có gần 40 triệu trẻ em đang đứng trước nguy cơ bị nguy hiểm đến sức khỏe và tính mạng do dịch sởi. Con số kỷ lục này cho thấy hệ thống tiêm chủng bị tổn hại nghiêm trọng trong thời kỳ Covid-19. Đến nay, chưa nước thành viên nào của WHO đạt được mục tiêu loại bệnh này. Kể từ năm 2016, 10 nước trước đó từng tiêu diệt được mầm bệnh lại tái ghi nhận các cụm dịch mới. Mỹ từng tuyên bố loại bỏ bệnh sởi cách đây hơn 20 năm nhưng những người đi du lịch vô tình mang mầm bệnh trở lại đất nước. Điều này có thể gây bùng phát dịch bệnh nếu tỷ lệ tiêm chủng quá thấp trong cộng đồng.

THƯ LÊ