COP27 đạt bước tiến lịch sử

Sau các cuộc đàm phán đầy trắc trở kéo dài vượt quá thời gian dự kiến, ngày 20-11, trong phiên họp bế mạc toàn thể, hội nghị thượng đỉnh lần thứ 27 Các bên tham gia Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu (COP27) tại Ai Cập thông qua việc thành lập quỹ đặc biệt để bồi thường những tổn thất mà các nước dễ bị tổn thương phải gánh chịu do tác động của biến đổi khí hậu.

Các nhà hoạt động môi trường kêu gọi các nhà lãnh đạo thông qua việc lập quỹ bồi thường tổn thất do biến đổi khí hậu tại COP27 ở Ai Cập ngày 19-11 (giờ địa phương). Ảnh: AP

Dù cả LHQ và Liên minh châu Âu (EU) đánh giá thỏa thuận cuối cùng chưa đủ tham vọng nhưng việc các nước tham gia COP27 tìm “tiếng nói chung” về quỹ bồi thường được xem bước tiến lịch sử bởi lẽ kết quả của các hội nghị COP diễn ra những năm trước đều rất mờ nhạt.

Những điểm sáng đáng khích lệ

Theo Reuters, việc COP27 đồng thuận về quỹ bồi thường là “quả ngọt” sau 2 tuần đàm phán căng thẳng, liên quan tới yêu cầu của các nước đang phát triển. Theo đó, các nước giàu có lượng phát thải lớn phải bồi thường cho những tổn thất và thiệt hại mà các đang phát triển phải gánh chịu do các hình thái thời tiết cực đoan. Quỹ bồi thường sẽ gồm các khoản chi trả cho những tổn thất và thiệt hại, từ nhà cửa và cầu bị cuốn trôi do lũ quét tới nguy cơ biến mất các nền văn hóa và các hòn đảo do mực nước biển dâng cao. Các nước phát triển được yêu cầu đóng góp vào quỹ đền bù, cùng với các nguồn kinh phí tư nhân và quỹ công khác như các thể chế tài chính quốc tế.

“Sau 3 thập kỷ, chúng ta cuối cùng cũng tìm được công lý về biến đổi khí hậu. Chúng ta đã đáp lại lời kêu gọi yêu cầu được bồi thường từ hàng trăm triệu người dân đã phải chịu đau thương và mất mát vì tình trạng biến đổi khí hậu”, Bộ trưởng Tài chính Tuvalu, ông Seve Paeniu, cho biết. Đây thực sự là thắng lợi lớn cho các quốc gia nghèo hơn vốn từ lâu đã kêu gọi bồi thường tài chính vì họ thường là nạn nhân của biến đổi khí hậu dù đóng góp rất ít vào tình trạng ô nhiễm môi trường.

Theo AFP, vấn đề “tổn thất và thiệt hại” được đưa vào chương trình nghị sự chính thức lần đầu tiên tại hội nghị COP27 năm nay, phản ánh thành công to lớn về các nỗ lực ngoại giao của nước chủ nhà Ai Cập. Những bất đồng liên quan tài chính khí hậu trong vấn đề bồi thường “tổn thất và thiệt hại” chính là vấn đề nổi cộm nhất trong những giờ đàm phán cuối cùng. Dù thống nhất thành lập quỹ bồi thường nhưng COP27 lại “nhường” những quyết định gây tranh cãi nhất liên quan đến thỏa thuận cho hội nghị năm sau, khi một ủy ban chuyển tiếp sẽ đưa ra khuyến nghị để các quốc gia thông qua tại hội nghị COP28 vào tháng 11-2023. Những khuyến nghị đó sẽ liên quan đến việc xác định và mở rộng các nguồn tài trợ, trả lời câu hỏi “khó chịu” rằng quốc gia nào nên đóng góp vào quỹ.

Bộ trưởng Hợp tác và Phát triển kinh tế Đức Svenja Schulze cho rằng, Trung Quốc nên có nghĩa vụ đóng góp bồi thường thiệt hại khí hậu cho các nước nghèo. Theo đó, Trung Quốc hiện không còn là một quốc gia đang phát triển và nước này đang chiếm tới 28% lượng khí thải nhà kính toàn cầu, do đó nước này cũng phải có nghĩa vụ đóng góp giải quyết thiệt hại.

Một điểm sáng đáng chú ý khác là thỏa thuận cuối cùng của COP27 bao quát một loạt nỗ lực lớn của thế giới nhằm hạn chế mức tăng nhiệt độ của trái đất ở mức 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Theo các nhà khoa học, giới hạn mức tăng nhiệt của trái đất ở 1,5 độ C là “hành lang an toàn” trước các tác động mang tính thảm họa do biến đổi khí hậu. Ngoài ra, thỏa thuận cũng lần đầu tiên đề cập tới năng lượng tái tạo trong khi nhắc lại những kêu gọi trước đây về tăng cường nỗ lực hướng tới giảm dần điện than và loại bỏ trợ cấp nhiên liệu hóa thạch.

Cần bước đi quyết liệt hơn về giảm phát thải

Tuy đạt được mục tiêu thành lập quỹ hỗ trợ nói trên, thỏa thuận cuối cùng của COP27 không đề cập đến những vấn đề thiết yếu nhưng gây tranh cãi khác như đặt ra mục tiêu cắt giảm phát thải khí nhà kính hay xác định mức tăng nhiệt độ trung bình tối đa. Bên cạnh đó, các quốc gia cũng không đề cập đến việc giảm tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch, một trong những nhân tố gây phát thải khí nhà kính chính trên toàn cầu. Ngày 20-11, Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres nêu rõ: “Hành tinh của chúng ta vẫn đang trong tình cảnh nguy cấp. Chúng ta cần giảm mạnh ngay khí thải gây hiệu ứng nhà kính, vấn đề mà COP27 chưa thể giải quyết được”.

Phát biểu tại phiên bế mạc COP27, Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) phụ trách chính sách khí hậu Frans Timmermans nhấn mạnh, thỏa thuận cuối cùng này vẫn chưa đủ tạo bước tiến cho người dân và trái đất. Những nỗ lực mới của các nước giàu có và cũng là những nước có phát thải lớn vẫn là chưa đủ để tăng cường và đẩy nhanh tiến độ giảm phát thải. Các nhà khoa học cảnh báo, thế giới đang đi chệch hướng trong thực hiện mục tiêu hạn chế mức tăng nhiệt độ của trái đất ở mức 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp và đang tiến tới mức tăng nhiệt 2,5 độ C, căn cứ vào những cam kết và kế hoạch khí hậu hiện nay.

COP27 thu hút sự chứng kiến của dư luận quốc tế khi diễn ra trong bối cảnh nhiều khu vực trên thế giới đối mặt với khí hậu cực đoan năm nay. Đáng chú ý nhất là Pakistan, nước hứng chịu trận lũ lụt do mưa mùa lớn kỷ lục và băng tan tại vùng núi phía bắc khiến ít nhất 1.500 người thiệt mạng và gây thiệt hại khoảng 30 tỷ USD, qua đó gióng hồi chuông cảnh tỉnh về biến đổi khí hậu.

THƯ LÊ