Hậu quả khó lường sau vụ vỡ đập ở Kherson

Đập thủy điện Nova Kakhovka thuộc vùng lãnh thổ Kherson ở phía nam Ukraine vỡ vào sáng 6-6 sau khi bị phá hoại. Sự vụ bất ngờ này đe dọa gây ngập lụt nghiêm trọng quanh vùng Kherson, khiến hàng nghìn hộ gia đình rơi vào tình cảnh nguy cấp.

Hình ảnh chụp từ vệ tinh cho thấy đập thủy điện Nova Kakhovka ở vùng Kherson bị vỡ ngày 6-6. Ảnh: Reuters

Giống như nhiều sự cố xảy ra trước đó, Nga và Ukraine lần này tiếp tục đưa ra tuyên bố cáo buộc nhau là bên gây ra vụ vỡ đập. Dù vậy, cho tới nay, chưa bên nào cung cấp chứng cứ củng cố cho những tuyên bố trái ngược của nhau. 

Tuyên bố tình trạng khẩn cấp

Các video chưa thể kiểm chứng lan truyền trên mạng xã hội cho thấy, một loạt các vụ nổ lớn xung quanh đập thủy điện Nova Kakhovka hiện do Nga kiểm soát. Các video khác chiếu hình ảnh nước dâng lên, xối xả tràn ra từ chỗ đập bị vỡ.  Theo TASS, nửa nhịp của đập thủy điện bị phá hủy và vẫn đang còn vỡ thêm. Chính quyền sở tại cho biết, nước đã dâng lên 10m. Các huyện ven sông ở Kherson ngập trong sáng 6-6. Tới khoảng 16 giờ ngày 6-6 (giờ Việt Nam), tuyên bố về tình trạng khẩn cấp do vỡ đập Nova Kakhovka được đưa ra tại huyện cùng tên với con đập này thuộc tỉnh Kherson. Giới chức Ukraine kêu gọi cư dân tại 10 làng và một số khu vực thuộc thành phố Kherson nhanh chóng sơ tán.

TASS dẫn nguồn tin riêng cho biết, trước khi xảy ra sự cố là một đêm yên tĩnh và không có bất cứ cuộc không kích nào nhắm vào con đập. Ông Vladimir Leontyev, Thị trưởng của Nova Kakhovka, thành phố nằm sát con đập cho rằng, các vụ nã pháo rạng sáng 6-6 là nguyên nhân gây ra sự cố. Trong khi đó, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết, sau khi vỡ đập, ông triệu tập hội đồng an ninh quốc gia họp khẩn về vụ việc.

Về số phận nhà máy thủy điện Kakhovka, theo truyền thông Ukraine, nhà máy bị phá hủy hoàn toàn do nổ bên trong phòng chứa động cơ nằm trên đập. Nga cũng cho rằng, nhà máy này sẽ phải xây dựng lại hoàn toàn. “Mức độ thiệt hại rất nghiêm trọng. Rõ ràng, sẽ cần xây dựng lại nhà máy thủy điện Kakhovka giống như những năm 1950-1956”, ông Vladimir Leontyev, quan chức chính quyền ở Kherson nói.
Hàng loạt nỗi lo trước mắt

Theo Reuters, thực tế, đập Nova Kakhovka đã bị hư hại từ tháng 10-2022. Vào thời điểm đó, Kiev và Moscow cáo buộc nhau về kế hoạch phá hoại đập nước. Tháng 5-2023, các cư dân sống gần đó báo cáo cho biết mực nước bắt đầu dâng cao từ tháng 4-2023, có lúc lên tới 30cm/ngày và vẫn tiếp tục dâng cao kể từ đó. Trước đó, một quan chức năng lượng của Nga cũng cho biết, con đập có nguy cơ bị tràn ngập bởi mực nước cao kỷ lục.

Có thể thấy, hậu quả trước mắt từ sự cố vỡ đập thủy điện Nova Kakhovka có thể sẽ làm gián đoạn một phần nguồn cung nước cho bán đảo Crimea và có nguy cơ gây ngập lụt nặng, tiếp tục làm trầm trọng thêm các vấn đề năng lượng của Ukraine, cũng như có khả năng phá hủy hệ thống kênh đào tưới tiêu cho phần lớn miền nam Ukraine, bao gồm cả bán đảo Crimea.

Giới chuyên gia lo ngại, vụ vỡ đập lần này có thể gây ảnh hưởng ở mức độ thảm họa với các cộng đồng dân cư địa phương và môi trường. Tháng 10-2022, Tổng thống Volodymyr Zelensky từng cảnh báo, việc phá hủy con đập đồng nghĩa với một thảm họa quy mô lớn và so sánh hành động đó với việc sử dụng vũ khí hủy diệt hàng loạt. Tình báo quân đội Ukraine cũng cho biết, quy mô của thảm họa sinh thái sẽ vượt xa biên giới Ukraine và ảnh hưởng đến toàn bộ khu vực Biển Đen.

Sự cố vỡ đập thủy điện này còn đặt ra mối lo lớn nữa về nguồn cung nước làm mát các lò phản ứng của nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia gần đó. Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) đang theo sát sao tình hình nhà máy. Tuy nhiên, hiện chưa có nguy cơ nào về an toàn hạt nhân. Các quan chức Nga cũng xác nhận, vẫn chưa có vấn đề nguy hiểm nào xảy đến với nhà máy. Tuy nhiên, cơ quan năng lượng nguyên tử nhà nước Ukraine Energoatom cho biết, mực nước của hồ chứa Kakhovka đang hạ thấp nhanh chóng, gây ra mối đe dọa tiềm tàng cho nhà máy. Theo The Guardian, vụ vỡ đập có khả năng ảnh hưởng đến kế hoạch tấn công đổ bộ qua sông của quân đội Ukraine.

TRẦN ĐẮC LUÂN