Cuộc chuyển giao quyền lực ở Singapore

Singapore là quốc đảo nhỏ bé nhưng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong nền kinh tế thế giới. Kể từ khi giành độc lập vào năm 1965, quốc đảo này nằm dưới sự lãnh đạo hoàn toàn của đảng Hành động Nhân dân (PAP) do ông Lý Quang Diệu, nhà sáng lập đất nước và cũng là nhà sáng lập PAP, dẫn dắt. Từ đó đến nay, Singapore đã có 3 đời Thủ tướng nắm quyền gồm: ông Lý Quang Diệu (1959 đến 1990); ông Goh Chok Tong (1990 đến 2004); và ông Lý Hiển Long (2004 đến nay).

Ông Lý Hiển Long làm Thủ tướng, tiếp nối thành công của cha mình là Lý Quang Diệu, khi duy trì vị trí lãnh đạo Singapore trong thời gian rất dài. Tuy nhiên, năm 2016, sự kiện ông Lý Hiển Long ngất xỉu khi đang phát biểu trên truyền hình báo hiệu vấn đề về sức khỏe nên ông thúc đẩy cuộc chuyển giao thế hệ lãnh đạo tiếp theo.

Bắt đầu từ năm 2017, ông Lý Hiển Long thông báo kế hoạch muốn nghỉ hưu trước 70 tuổi vào năm 2022. Thời điểm đó, nhà lãnh đạo được định hình kế vị ông Lý Hiển Long đã được xác định là Phó Thủ tướng Tharman Shanmugaratnam. Tuy nhiên, ông Tharman sớm từ bỏ cơ hội này khi ông nói rằng mình không “hứng thú” với vị trí Thủ tướng. Vị phó của ông Lý Hiển Long hiểu rằng mình chỉ đại diện cho cộng đồng gốc Ấn thiểu số, khó có thể nhận được sự ủng hộ rộng lớn trong  nền chính trị chủ yếu do những người gốc Hoa lãnh đạo. Ông Tharman rời chính phủ năm 2019 để rồi trở thành Tổng thống sau cuộc bầu cử tháng 9-2023, một vị trí có tính biểu tượng hơn là thực quyền lãnh đạo.

Ứng viên tiếp theo được chọn lựa là Phó Thủ tướng Heng Swee Keat. Tuy nhiên, Covid-19 bùng nổ một lần nữa làm thay đổi kế hoạch. Ông Lý Hiển Long tiếp tục nắm quyền điều hành đất nước do những khó khăn hậu đại dịch. Điều này dẫn đến hệ quả là ông Swee Keat cũng muốn rút ra khỏi vị trí ứng cử viên khi thấy thời gian của mình không có nhiều. Một lần nữa kế hoạch chuyển giao quyền lực lại gián đoạn.

Cuộc bầu chọn đặc biệt trong nội các vào ngày 16-4-2022 đem đến kết quả áp đảo dành cho ông Lawrence Wong để sớm đưa ông trở thành người đứng đầu của thế hệ lãnh đạo thứ 4. Ngay sau đó, ông Wong được bầu làm Phó Thủ tướng và Tổng Thư ký của đảng PAP. Ông Wong từng giữ nhiều chức vụ trong nội các Singapore từ năm 2011 tới nay và bắt đầu được chú ý khi nhận vị trí người đứng đầu lực lượng đặc biệt chống Covid-19 của chính phủ. Việc thường xuyên xuất hiện trước công chúng trong giai đoạn này cùng thành công nhất định của Singapore trong cuộc chiến chống Covid-19 đem lại lợi thế cho ông Wong trước những ứng viên khác khi vấn đề tìm “người kế vị” được khơi lại vào năm 2021.

Quá trình thăng tiến của ông Wong được đánh giá là chậm mà chắc, qua nhiều cấp bậc với các chức vụ ở nhiều bộ khác nhau, gồm cả Bộ Văn hóa, Cộng đồng và Thanh niên, nơi ông được bổ nhiệm làm quyền Bộ trưởng vào năm 2012 và được chính thức giữ chức Bộ trưởng sau hai năm. Liên quan đến vấn đề này, nhà quan sát chính trị Singapore Mustafa Izzuddin bình luận: “Ông Wong trở nên nổi tiếng ở Đông Nam Á và cả hai cường quốc quan trọng nhất đối với Singapore là Mỹ và Trung Quốc. Ông ấy sẽ mang đến phong cách lãnh đạo phù hợp hơn với nhiều thế hệ khác nhau. Những nguyên tắc cốt lõi của Singapore sẽ tiếp tục tồn tại vì đây là hệ thống đã vận hành trong nhiều năm. Song, phong cách của ông ấy có thể hơi khác một chút vì ông ấy thuộc thế hệ khác”.

Ông Lý Hiển Long từng cho rằng, quyền lãnh đạo không phải là sự kế thừa tự nhiên và phải được mỗi thế hệ lãnh đạo cạnh tranh; đồng thời lý giải, Singapore cần người có thể đoàn kết mọi người và cho phép các thành viên trong nhóm lãnh đạo phát huy sở trường của mình. Sau cân nhắc kỷ lưỡng, ngày 15-4, Văn phòng Thủ tướng Singapore thông báo: “Thủ tướng Lý Hiển Long sẽ từ nhiệm vào ngày 15-5. Ông sẽ chính thức tham mưu cho Tổng thống bổ nhiệm Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Tài chính Lawrence Wong kế nhiệm ông”. Channel News Asia dẫn lời ông Wong, cho biết, Thủ tướng Lý Hiển Long đồng ý đảm nhiệm vai trò Bộ trưởng Cấp cao trong nội các sau khi từ nhiệm, như ông Lý Quang Diệu từng làm khi từ chức Thủ tướng. Đây là bước hỗ trợ quan trọng trong quá trình chuyển tiếp quyền lực để ông Wong có thời gian chuẩn bị trước cuộc tổng tuyển cử tiếp theo, dự kiến diễn ra vào tháng 11-2025.

LÊ MINH HÙNG