Việc Philippines hủy thỏa thuận quân sự kéo dài 22 năm qua với Mỹ đang vấp phải những chỉ trích của Washington. Mỹ gọi đây là quyết định đáng tiếc và sai lầm.
Vào những năm 50 của thế kỷ trước, quan hệ quân sự giữa Mỹ với Philippines bắt đầu từ Hiệp ước Phòng thủ chung (MTD), cùng Thỏa thuận Hợp tác quốc phòng nâng cao (EDCA) được ký kết dưới thời Tổng thống Mỹ Barack Obama.
Bên cạnh đó, còn có Thỏa thuận Các lực lượng Viếng thăm (VFA), được ký năm 1988, là văn bản tạo hành lang pháp lý cho hàng ngàn lính Mỹ đồn trú ở Philippines luân phiên dưới danh nghĩa hỗ trợ nhân đạo và huấn luyện quân sự. VFA cũng cho phép quân đội Mỹ được miễn trừ truy tố đối với một số hành vi vi phạm pháp luật Philippines.
Tuy nhiên, khi ông Rodrigo Duterte làm Tổng thống Philippines từ năm 2016 đến nay, quan hệ giữa quốc gia Đông Nam Á này với Mỹ từng bước xấu đi nhanh chóng. Ông Duterte cáo buộc lực lượng Mỹ có những việc làm mờ ám trên đất Philippines. Thậm chí, đầu tuần qua, ông Duterte nói rằng, Mỹ giấu vũ khí hạt nhân trên lãnh thổ Philippines.
Theo Tổng thống Duterte, sự hiện diện của quân Mỹ khiến Philippines trở thành một mục tiêu tiềm tàng cho các hành động gây hấn từ kẻ thù của Mỹ. Ông cũng nhiều lần dọa hạ cấp độ quan hệ quân sự với Washington.
Khi quan hệ đôi bên đang có những “trục trặc”, Quốc hội Mỹ mới đây thông qua ngân sách năm 2020, trong đó có một điều khoản đề nghị trừng phạt những người liên quan việc bắt giữ thượng nghị sĩ đối lập Philippines, bà Leila De Lima, bị chính quyền Duterte cáo buộc vi phạm luật về ma túy sau khi bà điều tra về những vụ giết người hàng loạt trong chiến dịch bài trừ ma túy của ông Duterte. Trước đó, ông Duterte ra lệnh cấm cấp thị thực nhập cảnh đối với hai thượng nghị sĩ Mỹ.
Tháng 1 vừa qua, Mỹ hủy thị thực của cựu lãnh đạo cảnh sát Philippines, Thượng nghị sĩ Roland dela Rosa, vì những vấn đề liên quan đến cuộc chiến chống ma túy gây tranh cãi. Động thái này khiến ông Duterte nổi giận và ra thời hạn 1 tháng để Mỹ “sửa sai”, nếu không sẽ rút khỏi VFA.
Đến ngày 11-2, Tổng thống Duterte tuyên bố chấm dứt VFA. Động thái này đe dọa hạ cấp một liên minh quan trọng đối với lợi ích của Mỹ. “Đã đến lúc chúng ta phải dựa vào bản thân, chúng ta sẽ củng cố nền quốc phòng và không dựa dẫm vào bất kỳ quốc gia nào”, ông Duterte lý giải.
Lâu nay, VFA cũng gây phân hóa sâu sắc trong xã hội Philippines. Một bộ phận cánh tả và nhiều thành phần dân tộc chủ nghĩa lên án VFA dành nhiều ưu đãi cho các quân nhân Mỹ. Những người ủng hộ VFA cho rằng, việc hủy bỏ thỏa thuận làm tổn hại khả năng tự vệ của quần đảo, gây khó khăn cho các nỗ lực của Mỹ trong việc kiềm chế các tham vọng ngày càng lớn của Trung Quốc ở Biển Đông. Việc hủy bỏ VFA cũng để ngỏ cánh cửa cho các thương lượng mới giữa Washington và Manila trong lĩnh vực hợp tác quốc phòng.
Philippines là một trong những đồng minh quan trọng nhất của Mỹ tại châu Á. Tổng thống Mỹ Donald Trump hồi tháng 11-2019 khẳng định mối quan hệ vững mạnh giữa hai nước vì những lý do quân sự, trong khi lờ đi các cáo buộc về chiến dịch trấn áp ma túy đẫm máu của chính quyền Tổng thống Rodrigo Duterte.
Washington hy vọng quyết định hủy bỏ VFA sẽ bị đảo ngược hoặc bị trì hoãn trước khi nó có hiệu lực pháp lý trong 180 ngày. Nhưng Tổng thống Duterte khẳng định với Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana rằng, ông kiên quyết không thay đổi ý định.
TUYẾT MINH
