Anh chính thức chia tay Liên minh châu Âu (EU) vào ngày 31-1, nhưng sẽ chỉ rời thị trường chung và liên minh thuế quan EU sau quá trình chuyển tiếp kéo dài 11 tháng, tức đến hết ngày 31-12-2020. Khoảng thời gian đó, EU và Anh phải đàm phán nhằm đạt thỏa thuận đối tác mới về mọi lĩnh vực từ thương mại tới giao thông và hợp tác hạt nhân, dự kiến có hiệu lực từ ngày 1-1-2021.
Tuy nhiên, qua 9 cuộc đàm phán, vẫn còn những điểm nghẽn khá quan trọng mà EU và Anh chưa tìm được tiếng nói chung. Các quan chức EU vừa cảnh báo mặc dù thời gian để liên minh và Anh đạt thỏa thuận thương mại trong giai đoạn hậu Brexit không còn nhiều, nhưng EU sẽ không nhượng bộ Anh trong các vấn đề như quy định về cạnh tranh công bằng và quyền đánh bắt cá, vốn đang là những vấn đề chính cản trở đàm phán song phương đi đến đích cuối cùng.
Bộ trưởng Các vấn đề EU của Đức, ông Michael Roth, hối thúc Anh có hành động thiết thực nhằm tháo gỡ những bế tắc về vấn đề đánh bắt cá, cơ chế giải quyết mâu thuẫn và các quy định trợ cấp nhà nước trong đàm phán thỏa thuận thương mại với EU. Ông Roth cho biết, EU đang nỗ lực để hai bên đạt thỏa thuận nhưng cũng chuẩn bị kịch bản giao thương từ năm 2021 mà không có một thỏa thuận nào quy định về các vấn đề thuế quan và hạn ngạch.
Còn Bộ trưởng Các vấn đề EU của Pháp, ông Clement Beaune, nhấn mạnh điều quan trọng là 27 quốc gia thành viên EU phải đoàn kết, thể hiện bằng việc thống nhất quan điểm. Theo ông Beaune, toàn liên minh phải “rất chắc chắn” về những ưu tiên hàng đầu, trong đó có vấn đề đánh bắt cá, bảo đảm cạnh tranh công bằng là điều kiện không thể thiếu nếu Anh muốn tiếp cận thị trường chung châu Âu với 450 triệu người mà không có một rào cản thuế quan nào. Ngoài ra, các lãnh đạo EU còn có các quan ngại chính là cách quản lý thỏa thuận, các quy định về sân chơi công bằng trong cạnh tranh giữa liên minh với Anh.
Trong khi đó, chính phủ Anh luôn phản đối việc thỏa thuận thương mại chịu sự chi phối của luật pháp châu Âu và khẳng định London phải có quyền quyết định về vùng đánh bắt cá của nước này như một cách khẳng định chủ quyền. Dự luật Thị trường Nội địa mà Hạ viện Anh thông qua hồi cuối tháng 9 cũng là một nhân tố làm quan hệ EU và London thêm căng thẳng.
Thủ tướng Anh Boris Johnson bày tỏ mong muốn trước ngày 15-10 sẽ xác định được khả năng hai bên có đạt được thỏa thuận hay không. Ông Johnson khẳng định cam kết nhằm đạt được thỏa thuận, nhưng Anh cũng sẵn sàng chấm dứt giai đoạn chuyển tiếp nếu đàm phán không đạt kết quả.
Tuy không công nhận thời hạn cuối 15-10, nhưng các quan chức EU cảnh báo nếu hai bên không vạch ra được khung một thỏa thuận vào cuối tháng 10 thì sẽ không đủ thời gian để phê chuẩn trước khi giai đoạn chuyển tiếp kết thúc. EU cho rằng, sẽ không thể đạt được thỏa thuận nếu Thủ tướng Johnson không giải thích cách Anh nhượng bộ trước những yêu cầu của EU về hạn ngạnh đánh bắt cá, trợ cấp của nhà nước và cạnh tranh công bằng giữa doanh nghiệp của hai bên… Theo kế hoạch, các lãnh đạo EU sẽ họp trong ngày 15 và 16-10 tại Brussels (Bỉ) và nghe trưởng đoàn đàm phán Brexit của EU Michel Barnier báo cáo.
Rõ ràng, những điểm nghẽn nói trên đã làm đàm phán EU - Anh trở nên khó khăn, phức tạp. Nếu EU và Anh không đạt được một thỏa thuận thương mại, có hiệu lực vào ngày 1-1-2021 khi giai đoạn chuyển tiếp kết thúc, các hoạt động thương mại giữa hai cựu đối tác sẽ trở về “vạch xuất phát” là phải dựa trên các quy định của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) - một kịch bản được cho là sẽ gây ra sự gián đoạn về kinh tế và giao thông song phương. Điều đó sẽ tạo một cú sốc đối với châu Âu như ngày Anh quyết định khơi mào cho Brexit vậy!
TUYẾT MINH
