Họa sĩ Văn Thơ: Vẽ Bác Hồ là vinh dự của đời tôi

Văn Thơ là một trong những họa sĩ đã vẽ rất nhiều bức tranh về Bác Hồ. Trong cuộc đời mình, ông may mắn được gặp Bác 2 lần.

Bức tranh minh họa trong cuốn Theo chân Bác.

Vì thế, khi được chọn vẽ minh họa 2 cuốn sách mà nhiều thế hệ độc giả Việt Nam còn lưu giữ và chuyền tay nhau đọc là Theo chân Bác và Bác Hồ kính yêu (NXB Kim Đồng), Văn Thơ đã có những thành công nhất định.

Mỗi lần vẽ Bác đều rưng rưng xúc động

Họa sĩ Văn Thơ vẽ Bác Hồ từ khoảng những năm 1960 khi ông đang công tác tại NXB Giáo dục. Tháng 5-1962 diễn ra Đại hội anh hùng, chiến sĩ thi đua thì đến tháng 6, ông nảy ra ý định vẽ bức tranh Bác Hồ với các anh hùng, chiến sĩ thi đua ấy. Với những người ở gần, ông đến tận nơi để vẽ họ, còn những người ở xa thì ông nhìn qua ảnh. Mất khoảng 2 tháng, bức tranh “Bác Hồ với công nhân” bằng sơn dầu được hoàn thành.

Gọi là vậy vì những anh hùng, chiến sĩ thi đua ông chọn vẽ đều ở ngành công nghiệp, mặc quần áo công nhân. Tháng 10-1962, bức tranh được triển lãm mỹ thuật toàn quốc tại 45 Tràng Tiền. Bác Hồ đã đến tận nơi xem. Bác nhận ra đó là 24 anh hùng và gọi tên một số người. Báo chí đã đưa tin về việc này. Lúc đó, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã mua bức tranh “Bác Hồ với công nhân”.

Sau thành công ấy, Văn Thơ tiếp tục vẽ Bác, trong đó có bức “Bác đến thăm gia đình nông dân” mô tả bác nắm tay một em bé, xung quanh có ông bà, bố mẹ… Bức tranh này đã được trưng bày ở một cơ quan lớn tại Hà Nội. Một bức khác vẽ Bác Hồ đến thăm nông dân ở ngoài cánh đồng, từng được trưng bày ở Ủy ban Nông nghiệp của Trung ương, vẽ tại nhà của nhà thơ Tố Hữu.

Riêng tập thơ Theo chân Bác đã nổi tiếng và được phổ biến trong toàn dân. Đây là một trong những tác phẩm hay của nhà thơ Tố Hữu, một trong những áng thơ hay nhất trong hàng ngàn bài thơ ca ngợi Hồ Chủ tịch. Đúng như tên gọi, từng câu thơ như đi theo bước chân của Bác trong suốt cuộc đời đầy thử thách, gian lao trong sự nghiệp vĩ đại, trong ý chí sắt đá, tình yêu thương vô bờ bến mà Bác dành cho đất nước và nhân dân.

Năm 1975, NXB Kim Đồng muốn Văn Thơ vẽ minh họa cho cuốn sách này nhưng ông thấy rất khó vì không biết vẽ thế nào. Rồi ông chọn vẽ theo phong cách sơn mài với chất liệu là vàng son, trời có thể vàng, đất và cây cối có thể màu son. Trông những bức tranh ấy rất giống tranh sơn mài. Theo họa sĩ Văn Thơ, ngay cả anh em trong giới họa sĩ và họa sĩ Trần Văn Cẩn cũng bảo “Ô, đây là tranh sơn mài”, nhưng ông giải thích đó chỉ là tranh minh họa thôi.

Để có được điều đó, Văn Thơ đã đọc rất kỹ nội dung Theo chân Bác để cứ cách một, hai trang lại tìm ý phù hợp để minh họa. Từ lúc Bác ở quê, khi Bác sang Pháp, ở ngõ Compoint, lúc Bác đi viếng Lenin, Bác về biên giới nâng nắm đất quê hương lên hôn, Bác đi chiến dịch, Bác cưỡi ngựa, Bác làm việc ở Việt Bắc, Bác với anh hùng dũng sĩ miền Nam, Bác với công dân, nông dân, thiếu nhi, rồi cuối cùng là hình ảnh nhà sàn của Bác, lúc Bác ra đi đều trùng với những câu thơ trong bài.

12 bức tranh đã diễn tả Bác từ lúc còn trẻ, lúc ra đi tìm đường cứu nước cho đến cuối đời. Cuốn sách được tái bản nhiều lần và Văn Thơ cũng đã rất nhiều lần chỉnh sửa tranh. Mỗi lần đưa cọ để vẽ về Bác là mỗi lần ông rưng rưng, xúc động và làm việc không chỉ bằng trách nhiệm mà còn bằng cả sự tự hào cùng niềm kính yêu tràn ngập trong lòng.

Ông cho biết, nhà thơ Tố Hữu từng mua rất nhiều cuốn Theo chân Bác của NXB Kim Đồng để tặng các đoàn đại biểu trong miền Nam ra và tặng bạn bè các nơi. Nhà thơ Tố Hữu cũng từng nói: “Có lẽ Văn Thơ là người vẽ Bác đạt nhất”.

Họa sĩ Văn Thơ Ảnh: M.HOÀNG

Hai lần được gặp Bác

Họa sĩ Văn Thơ kể, ông vinh dự được gặp Bác 2 lần, lần thứ nhất vào năm 1961 ở sân bay Gia Lâm, lúc đó ông được đại diện Bộ Giáo dục đón Bác đi công tác về. Ông ít tuổi, đứng hàng đầu nên được Bác bắt tay. Lần thứ 2 tại Đại hội Văn nghệ toàn quốc lần thứ 3, lúc đó ông là đại biểu trẻ nhất của giới họa sĩ, còn NSND Trà Giang là đại biểu trẻ nhất của giới điện ảnh.

Bức ảnh Bác ôm NSND Trà Giang được chụp vào thời điểm ấy. Lúc đó, họa sĩ Văn Thơ ngồi cạnh họa sĩ Nam Sơn (người cùng họa sĩ người Pháp Tardie thành lập Trường Mỹ thuật Đông Dương). “Cụ Sơn Nam lúc bấy giờ hỏi tôi rằng, cháu có trẻ hơn cô Trà Giang không, tôi bảo chắc Trà Giang trẻ hơn. Vừa rồi, chị Trà Giang đến thăm tôi, chúng tôi ngồi ôn lại kỷ niệm hồi được gặp Bác. Chị Trà Giang xác nhận với tôi rằng chị sinh năm 1942, vậy chính xác chị là người trẻ nhất của giới điện ảnh tham dự Đại hội Văn nghệ toàn quốc lần thứ 3”.

Họa sĩ Văn Thơ vẫn nhớ rất rõ rằng, khi Bác đến, Bác hỏi ai là người già nhất thì cụ Nguyễn Phan Chánh đứng lên, Bác hỏi ai là người trẻ nhất thì diễn viên Trà Giang đứng dậy. Hai người cũng được phân công tặng hoa Bác.

Dù không phải là người vinh dự được gần Bác lúc ấy nhưng niềm xúc động trong Văn Thơ vẫn còn nguyên đến bây giờ, cũng như cả giấy mời dự Đại hội Văn nghệ với tư cách là đại biểu chính thức cùng những bài báo viết về những bức tranh ông vẽ Bác Hồ và nhiều cuốn Theo chân Bác tái bản vẫn được ông giữ gìn như báu vật. Hai lần được gặp trực tiếp Bác Hồ đã cho ông những cảm xúc đặc biệt, qua con mắt của họa sĩ, ông bày tỏ: “Bác quá đẹp.

Tôi thật hạnh phúc vì được ngắm Bác rất gần, nhìn rõ làn da, mái tóc, chòm râu, cảm nhận được cái đẹp của Bác toát ra từ phong thái tự nhiên, tự chủ, hết sức gần gũi, thân tình, vừa giản dị, vừa thiêng liêng, lại rất cao cả, vĩ đại. Nhất là đôi mắt của Bác, nơi hội tụ, tập trung sự vĩ đại, thông minh, từng trải, bao quát”. Nhất là việc gặp Bác, cảm xúc kính yêu của người họa sĩ dâng tràn, vỡ òa trong niềm vui khôn cùng mà không có tấm ảnh, thước phim tư liệu nào có thể ghi lại, truyền lại được. Điều đó đã giúp ích rất nhiều cho ông trong việc thổi tình cảm vào màu khi cầm cọ vẽ..

Họa sĩ Văn Thơ chia sẻ, tranh vẽ về Bác Hồ thì nhiều, nhưng để vẽ đẹp, toát lên được thần thái, phong cách, tinh thần của Bác thì rất khó. Dù vậy, khi vẽ về Bác Hồ, ông vẫn luôn dồn vào đó tất cả niềm vinh dự, tự hào để vẽ sao cho đẹp nhất, ưng ý, hoàn thiện nhất.

MAI HOÀNG