Bài cuối: Gắn phát triển đô thị với bảo tồn giá trị truyền thống

Di sản văn hóa tạo nên bản sắc riêng của mỗi cộng đồng. Để tạo sự chuyển biến rõ nét trong việc xây dựng các làng, thôn, khu dân cư phát triển đồng bộ, HĐND huyện Hòa Vang ban hành đề án xây dựng “Làng văn hóa đặc trưng” tại thôn Phong Nam (xã Hòa Châu) và thôn Bồ Bản (xã Hòa Phong) đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Đề án này không chỉ bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống làng quê, mà còn góp phần giữ gìn bản sắc riêng của huyện.

Một khu nhà vườn mang đậm hồn quê Việt được gìn giữ tại thôn Phong Nam, xã Hòa Châu, huyện Hòa Vang. Ảnh: ĐOÀN HẠO LƯƠNG

Giữ gìn nét đẹp làng cổ để phát triển du lịch

Thôn Phong Nam là ngôi làng cổ xuất hiện từ thời Hồng Đức cách đây hơn 500 năm, vẫn còn lưu giữ nhiều giá trị làng quê truyền thống bao gồm văn hóa vật thể như đình Thần Nông, miếu, nhà thờ tiền hiền, nhà cổ… và văn hóa phi vật thể như các phong tục, tập quán, lễ hội đặc sắc, nghề truyền thống mà tiêu biểu nhất là lễ hội rước Mục đồng. Ngoài ra, các phong trào xây dựng văn hóa ở cơ sở phát triển mạnh mẽ làm cho tình làng, nghĩa xóm ngày càng gắn bó khăng khít. Nhiều nghề truyền thống thủ công vẫn còn được 22 hộ dân lưu giữ như: tráng bánh tráng, mì Quảng, làm bánh ít lá gai, đan lát...

Trên địa bàn thôn còn có 5 nhà cổ có lối kiến trúc 3 gian, mái ngói lợp âm dương, nền đất, trụ gỗ được chạm khắc công phu. Trong đó, ngôi nhà cổ của ông Lê Đức Phúc nằm trong danh mục các công trình có giá trị trên địa bàn thành phố, được UBND thành phố phê duyệt tại Quyết định số 2238/QĐ-UBND ngày 14-10-2023. Những điểm nổi bật này sẽ tạo thuận lợi trong việc giữ gìn nét đẹp làng quê khi xây dựng mô hình “Làng trong phố, phố trong làng”.

Ông Lê Đức Hùng, Chủ tịch UBND xã Hòa Châu, cho biết trước khi có đề án xây dựng “Làng văn hóa đặc trưng”, Ban Thường vụ Đảng ủy xã ban hành nghị quyết về bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa và xây dựng thôn Phong Nam trở thành làng văn hóa có bản sắc riêng. Xã đề xuất duy trì, phục dựng lễ hội rước Mục đồng làng Phong Lệ nhằm tổ chức 3 năm/lần như trước đây.

Để bảo đảm cảnh quan tự nhiên của làng quê, xã sẽ ban hành quy chế về kiến trúc hàng rào, cổng ngõ... theo làng cổ. Bên cạnh đó, vận động người dân chấp hành thực hiện hương ước của làng và nếp sống văn hóa, văn minh đô thị. Đặc biệt, xây dựng đường nội đồng thôn thành tuyến đường ẩm thực đồng ruộng nông thôn chạy quanh cánh đồng và phiên chợ nông sản. “Việc xây dựng đề án có hai mục đích chính: thứ nhất là tôn tạo và gìn giữ làng cổ Phong Nam; thứ hai là phát triển du lịch để tạo nguồn thu phục vụ lợi ích của nhân dân. Để thực hiện tốt điều này, xã sẽ thành lập tổ hợp tác du lịch và hình thành nhà trưng bày nông cụ với quy mô đầu tư dự kiến 15 tỷ đồng. Bên cạnh đó, sản xuất nông nghiệp kết hợp trải nghiệm và kết nối du lịch tâm linh với chùa Nam Sơn ở thôn Cẩm Nam và vùng hoa Dương Sơn ở thôn Dương Sơn”, ông Hùng chia sẻ. 

Vận động nhân dân chung sức, đồng lòng

So với các thôn khác trên địa bàn huyện, thôn Bồ Bản (xã Hòa Phong) nằm gần trung tâm huyện nên dễ bị tác động trước quá trình đô thị hóa. Vì vậy, việc gìn giữ bản sắc văn hóa làng quê trên địa bàn thôn là một thách thức lớn cho chính quyền và người dân nếu không có sự chung tay của cộng đồng. Theo UBND xã Hòa Phong, trên địa bàn thôn Bồ Bản hiện có 2 tuyến đường chính từ chợ Túy Loan đi Thạch Bồ và tuyến từ Cồn Mùn đi Bồ Bản. Dân số toàn thôn có 630 hộ, với 2.168 nhân khẩu, 14 tổ đoàn kết dân cư. Người dân thôn Bồ Bản chủ yếu sống bằng nghề nông chiếm tỷ lệ 80%.

Trên địa bàn thôn vẫn còn nhiều hộ dân duy trì nghề truyền thống như: bánh tráng, tráng mì lá, bánh gói, bánh tét, làm bún. Với hơn 500 năm hình thành và phát triển, thôn Bồ Bản vẫn còn giữ được những nét văn hóa đặc trưng của làng quê xưa với những công trình di tích, văn hóa có giá trị như: đình làng Bồ Bản, miếu Thần Nông, mộ tiền hiền, giếng cổ, bia chiến tích trận đánh xóm đình Bồ Bản và Âm Linh tự và 4 ngôi nhà cổ hơn 100 năm… cùng nhiều lễ hội truyền thống. Các phong trào văn hóa thể thao luôn được duy trì thường xuyên, thu hút trên 40 - 45% số người dân tham gia. Năm 2023, trong thôn có 582/593 hộ đạt tiêu chuẩn gia đình văn hóa, tỷ lệ 98,3%.

Thực hiện Nghị quyết số 24-NQ/ĐU của Ban Chấp hành Đảng bộ xã Hòa Phong (khóa XIV) về bảo tồn phát huy giá trị văn hóa xây dựng thôn Bồ Bản trở thành làng văn hóa kiểu mẫu, có bản sắc riêng, bà Trần Thị Duẫn, Bí thư Chi bộ thôn Bồ Bản cho biết, trong thời gian qua, chi bộ phân công Ban nhân dân thôn, Ban công tác Mặt trận và các chi hội, đoàn thể xây dựng các nội dung nhiệm vụ cụ thể để triển khai thực hiện và bước đầu có sự chuyển biến, tạo sự lan tỏa về nhận thức, trách nhiệm của người dân trong việc chung tay thực hiện.

Đặc biệt, sau khi HĐND huyện ban hành Nghị quyết số 27/2024/NQ-HĐND thông qua đề án xây dựng “Làng văn hóa đặc trưng” tại thôn Bồ Bản đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, chi bộ xác định việc xây dựng làng văn hóa đặc trưng là hết sức quan trọng và xem đây là nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài của cả hệ thống chính trị và nhân dân thôn Bồ Bản.

“Trước mắt, thôn sẽ đẩy mạnh tuyên truyền, vận động nhân dân hiến đất, vật kiến trúc để mở rộng các tuyến đường, nhất là đường vào khu quần thể đình làng Bồ Bản và xây dựng công viên vườn dạo. Đồng thời phát động 14 tổ dân cư thi đua xây dựng tuyến đường kiểu mẫu theo hướng trồng hoa, cây xanh riêng biệt và trang trí điện, pano; vận động nhân dân xây dựng nhà theo kiến trúc xưa, mang nét đặt trưng của thôn, hạn chế làm nhà ống, nhà cao tầng. Đặc biệt, giữ gìn và phát triển các nghề truyền thống như bánh tráng, bánh tét, bánh gói, bánh đúc, mì Quảng Túy Loan và kêu gọi nhân dân sử dụng các loại bánh truyền thống trong các đám tiệc, cưới, hỏi”, bà Duẫn nhấn mạnh.

Cùng với việc bảo tồn và gìn giữ các làng nghề truyền thống và văn hóa dân tộc Cơ tu, việc triển khai thực hiện thành công đề án xây dựng “Làng văn hóa đặc trưng” tại thôn Phong Nam và thôn Bồ Bản không chỉ gìn giữ những giá trị văn hóa làng, mà còn nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân, từ đó nhân rộng ra nhiều thôn, góp phần xây dựng huyện Hòa Vang có bản sắc riêng theo Nghị quyết số 07-NQ/TU của Ban Thường vụ Thành ủy về xây dựng và phát triển huyện Hòa Vang đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đề ra.

ĐOÀN HẠO LƯƠNG