Có lần nhà văn Nguyên Ngọc đưa ra câu hỏi, đại ý rằng, bây giờ, người ta chọn tủ sách hay tủ rượu? Rồi ông tự đi tìm câu trả lời. Đáp án có vẻ buồn, nhưng đúng: tủ rượu.
 |
| Ảnh: H.T.P |
Xã hội ngày càng hiện đại, những ngôi nhà mới mỗi ngày mọc lên. Và gia chủ sẵn sàng bỏ công bỏ của hàng trăm triệu đồng lên Đồng Kỵ (Bắc Ninh) tậu ngay một tủ rượu. Rồi lại tốn hàng trăm triệu đồng nữa để mua những chai rượu to, nhỏ đủ loại, đủ thương hiệu nổi tiếng toàn cầu về “nhốt” trong tủ, bày giữa nhà, như một thú chơi sành điệu. Một người bạn làm trong ngành văn hóa hôm trước mời tôi đến khánh thành biệt thự 4 tầng, diện tích sàn hơn 100m2. Tôi ngỡ trong biệt thự ấy thế nào cũng có chỗ cho một chiếc giá sách, có thể nhỏ thôi, nhưng sẽ có, nên đã cố gắng lùng sục mua cho bằng được gần chục bộ sách quý để mừng tân gia. Nhưng đến rồi mới vỡ lẽ, tôi vô tình đã đặt bạn vào một tình huống… khó. Chuyện này cũng khiến tôi áy náy...
Có ý kiến kiến nghị nên có ngày đọc sách. Một ngày cho đọc sách, hay nói cách khác, một ngày cho việc đôn đốc phục hồi văn hóa đọc xem ra là nỗ lực đáng quý, dù thời gian vỏn vẹn một ngày là quá ít ỏi. Điều đó có vẻ nghịch lý, bởi ngay giữa thủ đô có cả một “phố sách giảm giá” Đinh Lễ nhộn nhịp người mua từ đầu tuần đến cuối tuần. Thậm chí, bước ra ngõ là gặp sách, sách nằm san sát vỉa hè gió bụi. Sách vỉa hè đôi lúc đông người mua đến nỗi có thể làm tắc đường, cản trở giao thông. Từ đó, tình trạng sách lậu, sách nối bản cũng khiến nhiều người đau đầu.
Song, bên cạnh ít người yêu sách, chăm chăm mua sách thì còn rất nhiều người chưa bao giờ ghé mắt đến sách (ngoài sách giáo khoa), thậm chí ghét sách, “dị ứng” với sách. Hà Nội đã thế, xa trung tâm 20km đã thấy khác, tới 30km thì khác thêm một chút, còn tới 300km thì dường như sách trở thành thứ hàng hóa xa xỉ, ít lắm mới thấy lấp ló mấy cuốn sấp ngửa trong góc tối của một gia đình nào đó.
Bỗng dưng tôi thấy nhớ góc bàn chất cao chồng sách úa màu của cha lúc chúng tôi còn nhỏ. Đầu những năm 1980 hồi đó, thường thì một gia đình giàu có, “dòng dõi trí thức” mới có được giá sách trong nhà. Nhà tôi không thuộc diện giàu, cũng không thuộc “dòng dõi”, nhưng cha tôi vẫn tích cóp tiền để mua lại những cuốn sách cũ mà ông thấy thú vị, thấy cần phải đọc. Ông nâng niu những cuốn sách úa màu đó, lấy hồ dán lại những cái bìa đã sờn rách, ép thẳng thớm lại và đọc trong những buổi chiều thư nhàn. Không những thế, ông quan niệm, sách là tài sản cho con cái. Vì thế, trong mỗi cuốn, bao giờ ông cũng ghi dòng chữ “Hãy nâng niu sách như nâng niu chính tâm hồn các con”.
Được cha tạo cho thói quen, sách đã trở thành bạn thân thiết với chúng tôi suốt thuở ấu thơ. Bao giờ trước khi đi ngủ, mẹ tôi cũng bảo anh cả lấy sách xuống, đọc cho cả nhà nghe một vài chương Tây du ký, một vài trang Thần thoại Hy Lạp... Trong khi cha mẹ bàn luận về ý nghĩa, văn phong của mỗi tác giả, dịch giả thì lũ trẻ chúng tôi lại khóc hết nước mắt vì Con chó mực, Nghèo, Trẻ con không được ăn thịt chó của nhà văn Nam Cao hay mơ được làm Tôn Ngộ Không, làm chàng dũng sĩ Héc Quyn khỏe mạnh, tài hoa hoặc có một con vật thông minh như Chú mèo đi hia ngộ nghĩnh... Có lẽ, chính vì được những cuốn sách ấy bồi đắp mà có lúc, trong những hoàn cảnh hết sức ngặt nghèo, anh em tôi vẫn cố học hành và giữ mình để trở thành những người tử tế. Tiếc rằng, “gia tài” của cha tôi không giữ được bởi trong một lần mưa bão, nhà tôi bị dột, nước mưa làm nát mủn những trang sách cũ. Mất những cuốn sách đó, cuộc sống bộn bề của chúng tôi dường như mất đi một chút neo giữ, một chút gì đó để nhớ về góc nhỏ của tâm hồn.
Hội hè chỉ một ngày, nhưng đọc sách thì nhất quyết phải là chuyện quanh năm, không chỉ đọc cho ngày mai, mà còn cho chính hôm nay, để nuôi dưỡng tâm hồn chúng ta đỡ chênh chao bởi những được - mất, hy vọng - thất vọng của đời sống hiện tại.
Giá một ngày nào đó, bước ra bến chờ xe buýt, nhà ga, ghế đá công viên…, được thấy hình ảnh thường trực là người dân cắm cúi bên trang sách như ở nước ngoài, thì chắc rằng sự ồn ào náo nhiệt, những thói quen kém văn minh nơi đô thị sẽ dần biến mất, dành chỗ cho một dòng chảy văn hóa lặng lẽ nhưng bền bỉ vô cùng…
HOÀNG THU PHỐ
