Nghệ thuật Ukiyo-e Nhật Bản

Nhân Tuần lễ châu Á, Bảo tàng Scholten Japanese Art-Nghệ thuật Nhật Bản tại New York trưng bày phòng tranh “Những câu chuyện về ­ phong cách Ukiyo-e - tác phẩm nghệ thuật cổ điển từ 100 năm qua”. Triển lãm mở cửa từ ngày 10 đến 31-3.

Những người chuyền nước biển. Tranh của Kitagawa Utamaro

Triển lãm này sẽ đưa chúng ta trở lại thời hoàng kim của nghệ thuật  ukiyo-e, cùng với tác phẩm của một số nghệ sĩ nổi tiếng nhất vào những năm cuối thế kỷ 18 đến giữa thế kỷ 19. Chủ đề tập trung chủ yếu vào những hình ảnh tôn xưng vẻ đẹp và ý nghĩa của những câu chuyện được chuyển tải trên tác phẩm.

Ukiyo-e, còn gọi là Ukiyo-ye - “Hình ảnh của thế giới nổi” - một loại hình nghệ thuật phát triển mạnh tại Nhật Bản từ thế kỷ 17 đến thế kỷ 19. Các nghệ sĩ theo phong cách này thực hiện tác phẩm bằng cách khắc gỗ, tranh in hoặc tranh vẽ với những đề tài vẻ đẹp của phụ nữ, diễn viên; đô vật sumo; mô tả các hình ảnh từ lịch sử và những câu chuyện dân gian; phong cảnh quê hương, đất nước; thực vật và động vật.

Một số nghệ sĩ ukiyo-e chuyên làm tranh nhưng hầu hết các tác phẩm đều là tranh in. Nghệ sĩ hiếm khi khắc bản gỗ riêng của họ; đúng hơn, công việc được phân chia giữa nghệ sĩ, người thiết kế các bản in; công việc khắc chạm do người cưa xén bản gỗ; người làm công việc in ấn sẽ ấn bằng tay bản gỗ đã khắc trên giấy và sau cùng đến các nhà xuất bản, người tài trợ, quảng bá, phân phối tác phẩm.

Kỹ thuật in ấn được thực hiện bằng tay có thể đạt được hiệu ứng hơn so với máy in, chẳng hạn như sự pha trộn hoặc phân loại màu sắc trên phần in ấn.

Cô gái đẹp ôm đứa trẻ, kéo xe hoa. Tranh của Suzuki Harunobu

Hầu như tác phẩm của những nghệ sĩ tên tuổi theo phong cách Ukiyo-e đều được trưng bày tại cuộc triển lãm. Bức Cô gái đẹp ôm đứa trẻ, kéo xe hoa (Young Beauty Carrying a Child Pulling a Flower Cart) của Suzuki Harunobu vẽ một cô gái trẻ, mặc furisode (áo mang phong cách kimono, tay áo rất dài từ 85cm đến 114cm.

Y phục Furisode là phong cách trang trọng nhất của kimono dành cho phụ nữ trẻ chưa lập gia đình ở Nhật Bản), trang trí với kiểu chim cách điệu, cụm lông công bằng tre phủ đầy tuyết, cô gái đi bộ, ôm một em bé trong vòng tay của mình.

Khi chân cô bước lên phía trước, tà áo kimono để lộ ống chân trần. Đứa trẻ giữ một sợi dây buộc vào chiếc xe nhỏ, trên xe có một giỏ hoa bao gồm hoa cúc, hoa chuông và một vài chiếc lá mùa thu.

Suzuki Harunobu (1725 - 1770), nhà nghệ sĩ khắc gỗ Nhật Bản, tranh in theo phong cách ukiyo-e. Ông là nhà cải cách đầu tiên sản xuất bản in nhiều màu vào năm 1765, khác với thời trước đây, tranh khắc gỗ rất hạn chế số màu in.

Harunobu sử dụng nhiều kỹ thuật đặc biệt và mô tả nhiều đề tài, đối tượng, từ những bài thơ cổ điển đến vẻ đẹp hiện đại. Giống như nhiều nghệ sĩ chung phong cách Ukiyo-e, Harunobu còn sáng tạo thêm nhiều kỹ thuật in tranh lạ, đặc sắc khác nên về sau, rất nhiều nghệ sĩ bắt chước phong cách của ông.

Trong triển lãm có bức Những người chuyền nước biển (Brine Carriers) của Kitagawa Utamaro. Bức tranh mô tả các thiếu nữ người Nhật đang đứng trên bờ với tay múc nước biển.

Họa sĩ Kitagawa Utamaro (1753-1806) là một trong những nghệ sĩ  được đánh giá cao nhất của thể loại ukiyo-e - tranh bản in khắc gỗ, đặc biệt là đối với những bức chân dung của ông về phụ nữ xinh đẹp. Ông còn xuất bản các hình họa nghiên cứu, đặc biệt là những cuốn sách minh họa vẽ côn trùng.

Tác phẩm của Utamaro đến châu Âu vào giữa thế kỷ 19 và được chào đón, ca ngợi nồng nhiệt tại Pháp. Ông chịu ảnh hưởng của trường phái ấn tượng châu Âu, đặc biệt là việc vẽ từng phần phong cảnh, điêu luyện về ánh sáng và bóng tối.

Nhiều nghệ sĩ cùng thời bắt chước làm theo kỹ thuật của ông. Những chuyên gia nghệ thuật hồi đó khi muốn tham khảo sự “ảnh hưởng nghệ thuật Nhật Bản”, trong số những nghệ sĩ họ thường đề cập đến tác phẩm của Utamaro.

Ngoài ra phải kể đến bức Những bông hoa trong gió (Flowers in the Wind) của Utagawa Toyokuni. Bức tranh tả những cô gái trong y phục truyền thống Nhật Bản đang loay hoay, cố sức ôm giữ những cành hoa đào đang ngã nghiêng vì gió.

Utagawa Toyokuni (1769-1825) là một trong những họa sĩ làm tranh khắc gỗ lớn vào cuối thế kỷ thứ 18. Tác phẩm của ông mang phong cách ukiyo-e, nổi tiếng với những bức vẽ thiếu nữ xinh đẹp. Utagawa Toyokuni là họa sĩ có ảnh hưởng nhất đối với thế hệ ukiyo-e  tiếp theo.

HOÀNG ĐẶNG