Nghệ thuật Điềm Phùng Thị và hàng lưu niệm

Du lịch đó đây mới thấy trong thiên hạ có những kiểu kinh doanh rất nhạy bén và độc đáo. Ở mỗi địa danh còn có những món hàng đặc trưng của vùng đất khiến cho du khách không thể không mua. Nếu chần chừ thì sẽ không thể tìm thấy mặt hàng ấy ở điểm đến khác. Ví dụ như qua Trung Quốc, khi đến Tây An khách không thể không mua bộ tượng đất nung Binh mã dũng của Tần Thủy Hoàng. Đến Tô Châu, quý bà không thể không chọn mua vài tấm  lụa, quý ông không thể thờ ơ với bộ ấm trà Tử Sa - bộ đồ trà làm bằng đá tím, được xem là “quốc bảo” của Trung Quốc. Qua Malaysia không thể không mua tòa tháp đôi. Đến Singapore không thể không mua những con sư tử biển...

Với 7 mẫu tự - module, Điềm Phùng Thị đã sáng tạo ra cả một thế giới nghệ thuật tạo hình.

Việt Nam, ở địa phương nào cũng có những làng nghề nổi tiếng, có nhiều nghệ nhân dân gian, nhưng lạ thay sản phẩm hàng lưu niệm khiến cho khách không thể không mua lại rất hiếm.

Huế có cả di sản văn hóa vật thể và di sản văn hóa phi vật thể, có nhiều bảo vật quốc gia nhưng mãi cho đến bây giờ vẫn chưa xác định được cái gì là hàng lưu niệm đặc trưng khiến cho du khách không thể không mua. Quảng Nam cũng có hai di sản văn hóa, có nhiều làng nghề nổi tiếng nhưng mới chỉ có đèn lồng Hội An xác lập được thương hiệu. Trở ra Thanh, Nghệ, Tĩnh...; trở vào Quảng Ngãi, Bình Định, Khánh Hòa... đều cùng chung thực trạng này. Nhiều địa phương đã tổ chức các cuộc thi sáng tác hàng lưu niệm nhưng chưa tìm được kết quả khả quan.

Sòng phẳng mà nói, ở đâu cũng có những món hàng “bắt mắt”, du khách ngẩn ngơ nhưng đành bỏ qua. Đẹp, có ý nghĩa, nhưng rồi người ta không lựa chọn vì nhiều lý do. Đại loại là: Giá cả không cạnh tranh được với hàng lưu niệm ở các điểm đến khác. Không thích hợp khi bài trí trong ngôi biệt thự, trong căn hộ của họ. Bao bì không đảm bảo chất lượng trong khi khách phải di chuyển liên tục...

Ví dụ như ở Huế có món hàng hình ảnh Ngọ Môn bằng xương cá, ai cũng rất thích, nhưng ngoài giá không phù hợp với túi tiền của đa số du khách còn gặp rắc rối khi di chuyển. Các nghệ nhân khi chế tác những món hàng “đồ sộ” như thế này đã không nhớ ra Huế có điêu khắc gia nổi tiếng Điềm Phùng Thị, và chính quyền thành phố đã dành cho bà một khu biệt thự vào loại đẹp nhất để làm bảo tàng.

Điềm Phùng Thị đã tạo cho mình một phong cách nghệ thuật không giống ai. Bà hăng hái, say mê và  thành công ở nhiều chất liệu khác nhau, cho dù chất liệu quý hoặc tầm thường, từ đá, gỗ, đất nung, mảnh bom, nhôm, nhựa… cho đến giấy và bao bố. Điểm độc đáo nhất của bà là ở chỗ sớm tạo ra ngôn ngữ của riêng mình. Đó là 7 ký hiệu biểu trưng giống như kiểu chữ tượng hình trong chữ viết của người Trung Quốc.

Người ta gọi đó là 7 mẫu tự của Điềm Phùng Thị. Với 7 mẫu tự này bà đã tạo ra cả một thế giới nghệ thuật của riêng mình, một tài sản nghệ thuật vô giá được hình thành cứ như trò chơi ghép hình với sự thay đổi tỷ lệ, bố cục, sắc màu. 7 mẫu tự giới hạn về hình thức, nhưng nhờ khả năng lắp ráp thành từng tổ hợp lớn nhỏ, tùy theo tư duy sáng tạo của tác giả chúng lại cho những khả năng mới lạ vô hạn:

Từ hình người chắp tay, thêm vào mấy module thành một ông quan, xoay qua xoay lại thành người phụ nữ, lật ngược lật xuôi thành một bông hoa… Cố GS Trần Văn Khê đã so sánh 7 mẫu tự nghệ thuật của Điềm Phùng Thị với 7 “nốt”  trong âm nhạc. Ông nói: Cũng từng ấy “nốt” mà người thường không làm nên gì cả, bậc thiên tài, người có năng khiếu và giàu sáng tạo thì ghép 7 “nốt” ấy thành những nhạc phẩm tuyệt vời.

Không riêng gì Ngọ Môn, mà cầu Trường Tiền, chùa Thiên Mụ (Huế), cầu Rồng Đà Nẵng, khu danh thắng Ngũ Hành Sơn, khu du lịch Bà Nà (Đà Nẵng), khu đền tháp Mỹ Sơn, tháp Chiên Đàn (Quảng Nam)... đều có thể vận dụng nghệ thuật Điềm Phùng Thị để chế tác hàng mỹ nghệ làm quà lưu niệm.

Theo đó các nghệ nhân có thể tạo ra ngôn ngữ riêng của mình với nhiều ký tự, chế tác ra những module với nhiều kích cỡ khác nhau để tạo ra những món hàng mỹ nghệ theo kiểu trò chơi ghép hình. Mỗi mặt hàng được xếp trong một chiếc hộp xinh xắn, trong một chiếc va li nho nhỏ. Du khách có thể dễ dàng mang cả Huế, cả Đà Nẵng, Quảng Nam... về trưng bày trong ngôi nhà, trong khu biệt thự của mình.

THANH TÙNG