Bob Dylan - thiên tài của âm nhạc và thơ ca

Đã một năm trôi qua kể từ khi Bob Dylan được trao tặng giải Nobel Văn chương 2016. Thế nhưng đối với bạn đọc Việt Nam thường chỉ nghĩ đến Bob Dylan là ông hoàng nhạc nhẹ của thế giới, chưa có nhiều cơ hội để tiếp cận gia tài thơ ca của ông. Hơn nữa, sách viết về Bob Dylan ở nước ta đến nay vẫn còn khiêm tốn. Tập sách Bob Dylan - Những hòn đá lăn của Mộc Nhân Lê Đức Thịnh vừa được ra mắt với bạn đọc đã góp phần giúp mọi người tìm đến thế giới âm nhạc và thơ ca của Bob Dylan nhiều hơn.

Không có mặt trong buổi lễ trao giải, trong diễn từ gửi cho Viện Hàn lâm Thụy Điển, ông viết: “Bất cứ khi viết một quyển sách hay một bài thơ, một vở kịch, một ca khúc… đều có thể nuôi dưỡng giấc mơ bí mật sâu thẳm. Có thể giấc mơ đó được chôn sâu đến mức chính họ cũng không nhận ra”. Cuộc đời của Bob Dylan - nhạc sĩ-ca sĩ-thi sĩ-nhà hoạt động xã hội suốt hơn 50 năm qua, trong đầu ông luôn ám ảnh bởi một câu hỏi lớn rằng, liệu những gì ông viết ra có giá trị văn chương đến mức nào. Và cho dù có những tranh cãi về giải thưởng nhưng việc Viện Hàn lâm Thụy Điển quyết định trao Giải Nobel về văn 2016 cho ông thì không có gì phải nghi ngờ gì nữa, đó là một câu trả lời tuyệt vời về giá trị toàn bộ những sáng tác nghệ thuật của ông.

Ông là người nhạc sĩ đầu tiên được nhận giải Nobel Văn chương vì như nhận định của Viện Hàn lâm Thụy Điển “đã sáng tạo nên những biểu đạt thi ca mới trong truyền thống âm nhạc vĩ đại của Mỹ”, “một thi sĩ vĩ đại trong truyền thống Anh ngữ”. Nói như Chcristopher Ricks, Giáo sư ngành Thi ca tại Đại học Oxford về ông “khiêu khích bí ẩn, gây xúc động, đầy nghi vấn, khó có thể định vị, và nhắc cho chúng ta biết rằng thiên tài hoàn toàn tự do chọn lựa”.

Bob Dylan có một điểm chung với Trịnh Công Sơn là toàn bộ ca từ của ca khúc 2 nhạc sĩ thiên tài này đều là những thi phẩm đầy quyến rũ, có sức hấp dẫn rủ rê người đọc. Tùy vào nội dung mà nhạc-thơ  đều chia ra nhiều mảng đề tài riêng biệt Tình ca, phản chiến, du ca, hiện thực, trừu tượng, triết lý xã hội… Đằng sau những ca từ như thơ đấy, dù viết dưới đề tài nào cũng thể hiện tinh thần nhân văn cao cả hướng đến sự tử tế, niềm khao khát yêu thương, tự do và khát vọng - trong tình cảm đôi lứa lại thơ mộng lãng mạn bằng một tâm tình hiến dâng say đắm.

Và điều kỳ lạ trong nhiều tác phẩm của mình, Bob Dylan chứng tỏ sở đắc một vốn tri thức sâu rộng và triết học uyên thâm nhưng chính tâm hồn nghệ sĩ ấy được bắt đầu và ươm mầm từ nhưng quán rượu bình dân, được tiếp cận bước đầu bởi 2 dòng âm nhạc dân ca Folk song cộng với country music như Woody Guthrie, Hanhk Williams… để rồi Bob Dylan có những ca khúc được sáng tác đầu tiên trong đời được kết hợp tuyệt vời từ giai điệu blues và nhạc folk. Với Bob Dylan có sự dung hợp hài hòa giữa nghệ thuật hàn lâm và nghệ thuật bình dân. Điều này rất gần với Charles Chaplin bởi vì nghệ thuật của họ vừa chinh phục trái tim và khối óc của những người trí thức, quý tộc cũng như người bình dân. Bên cạnh những sáng tác có độ uyên thâm tầng sâu của văn hóa thì những du khúc, du ca của ông luôn mang một chất giang hồ lãng tử, phong trần…

Đối với Bod Dylan, trong cuộc đời sáng tác và hoạt động nghệ thuật ông đã dành được nhiều giải thưởng cao quý về âm nhạc của thế giới. Bộ sưu tập giải thưởng về tác phẩm và vinh danh cá nhân của ông khó kể hết. Ông được tạp chí có uy tín Rolling Stone bình chọn là nghệ sĩ vĩ đại thứ 2 của mọi thời đại sau The Beatles. Âm nhạc của ông là sự cộng hưởng của folk, blues, thánh ca, rock “no” roll và đôi khi pha trộn với Jazz, swing… Bài hát đánh dấu một cái mốc quan trọng nhất trong đời ông là bản Like a rolling stone khi ông bị khủng hoảng có ý định không sáng tác lại nữa, được lấy từ cảm hứng về nỗi cô đơn trầm trọng, đơn độc thất vọng của con người được viết vào tháng 4, 5-1965. Ca từ của bài hát là một bài thơ đầy ẩn dụ và nỗi trầm tư mà Dylan đã viết lại những nguyên tắc mới cho nhạc pop. Nhưng nhờ sự đón nhận nồng nhiệt của công chúng đã giúp ông trở lại với đời sống âm nhạc.
Bằng những đóng góp của mình cho âm nhạc và thơ ca, ông trở thành một nhạc sĩ, một thi sĩ lớn nhất, vĩ đại nhất của thế kỷ XX.

Bob Dylan - Những hòn đá lăn (NXB Hội Nhà văn 2017) của Mộc Nhân Lê Đức Thịnh gồm 40 bài thơ được tuyển dịch từ hàng trăm ca khúc, thi khúc của Bog Dylan bao gồm nhiều thể loại. Sở hữu kho tư liệu về Bob Dylan tương đối và bỏ nhiều công sức tìm hiều về Bob Dylan và niềm đam mê âm nhạc, Lê Đức Thịnh đã chuyển ngữ thơ ca của Dylan khá tốt, đặc biệt Thịnh vốn là nhà thơ nên bản dịch của anh lại giàu chất thơ.

HỒ SĨ BÌNH