Bà cụ nhà bên nhân ngày nắng ngồi hong mình trước cửa. Gương mặt nhăn nheo, bàn tay nhăn nheo, chỉ nụ cười vẫn còn tươi rói, giọng vẫn rổn rảng. Bà cầm cây lược gỗ chải đi chải lại mái tóc lưa thưa bạc trắng trên đầu.
Bà nói bà không biết chính xác năm nay mình 88 hay 89 tuổi bởi chính mẹ bà ngày xưa cũng không nhớ, chỉ nhớ cùng sinh với người này, người kia. Những người cùng tuổi bà nay đều đã nằm im dưới cỏ. Còn bà, mỗi ngày trôi qua chỉ ngồi ngắm mây trời, chải đi chải lại mái tóc trắng thưa và nói những điều xưa cũ.
Tôi không hiểu vì sao mỗi lần nhìn vào mái tóc trắng phơ của cụ lại cứ có cảm giác buồn buồn đến nao lòng. Hoặc vì những lúc ấy tôi thấy nhớ bố, nhớ rất nhiều.
Xưa, khi tôi còn nhỏ. Mỗi bận bố nghỉ phép về thăm nhà, bố thường ngồi bệt giữa thềm kêu tôi nhổ tóc sâu: “Nào con gái, nhổ một sợi tóc trắng bố trả một trăm đồng. Mười sợi được một nghìn, hai mươi sợi được hai nghìn, đủ mua kẹo dừa ăn nhé”. Những lúc ấy tôi hào hứng lắm. Tôi cầm hạt lúa, kẹp nó vào sợi tóc trắng tìm được và nhổ. Một sợi, hai sợi… càng nhiều càng thấy vui.
Ngày tháng qua đi, cô bé con ngày nào đã trở thành thiếu nữ. Mỗi lần bố về thăm nhà, gạ nhổ tóc trắng, tôi đều kiếm cớ để đi chơi: “Tóc trắng bố giờ nhiều như vầy, nhổ bao giờ mới hết được”. Tôi phụng phịu, bố nhờ riết không được đành đem gương ra vừa soi vừa tự nhổ tóc trắng cho mình. Cái dáng lom khom của bố cũng không khiến tôi bận tâm là mấy.
Rồi bố về hưu, về quanh quẩn với ruộng vườn. Tôi đi học đại học, bận bịu với những niềm vui, nỗi lo của riêng mình. Mỗi lần về thấy tóc bố trắng nhiều hơn. Bố không còn nhờ tôi nhổ tóc trắng, cũng không còn tự soi gương nhổ. Bố mua thuốc nhuộm về tỉ mẩn nhuộm lại. Mọi người khen bố nhuộm tóc trông trẻ ra như thanh niên. Bố nghe xong vui lắm, cứ cười, nếp nhăn níu nhau xếp hàng nơi đuôi mắt.
Tôi lấy chồng, ở xa, ít khi về thăm nhà. Tóc bố giờ một màu trắng bạc. Hỏi bố sao không nhuộm tóc nữa. Bố nói: “Có nhuộm nó cũng sẽ lại mọc ra nhanh lắm, trông loang lổ rất buồn cười. Phải chấp nhận sự thật là mình đã già rồi con ạ, thôi thì thuận theo tự nhiên”. Tôi nhìn tóc trắng trên đầu bố, nhìn mây trắng lãng đãng bay trên trời, tự nhiên thấy lòng trống rỗng một nỗi buồn vu vơ.
Thỉnh thoảng ngồi chải tóc, thấy một hai sợi bạc lấp ló trên đầu mình, tôi rất hoảng. Cái cảm giác mình sắp già rồi; cảm giác mỗi ngày đi qua, mỗi tháng, mỗi năm đi qua, thời gian đều lưu lại trên màu tóc khiến tôi có chút sợ hãi.
Con gái nhỏ của tôi lại giống tôi hồi bé, rất háo hức khi tìm được một sợi tóc trắng cho mẹ ở trên đầu. Chồng tôi thì vẫn đùa: “Mới gặp em thuở đôi mươi đó, vậy mà tóc đã bạc đến nơi rồi, có khi phải lo tìm mối khác”. Rõ ràng là chồng chỉ nói một câu đùa, vậy mà lòng rấm rứt mãi không thôi.
Dạo này tôi lại hay nhớ về những chuyện ngày xưa. Nhớ khi còn bé thơ, nhớ những con đường cũ, những gương mặt cũ lâu lắm rồi không gặp lại. Nhớ những ước mơ, yêu dấu tuổi thanh xuân. Chạm đến cái gì cũng đều gợi nhớ một miền ký ức xa thẳm. Cụ bà nghe tôi nói vậy chỉ lắc đầu: Khi còn trẻ, người ta chỉ nghĩ về tương lai. Khi về già, người ta lại chỉ nhớ nhiều về những ngày còn trẻ. Giống như cụ bây giờ, mỗi khi ngồi chuyện trò chỉ kể về ngày xưa, về thời chiến tranh, về chuyện cõng em chạy đi sơ tán, về mối tình đầu tiên, về người chồng quá cố. Bất kể là chuyện vui hay buồn, cụ đều kể lại với giọng điệu thanh thản.
Cụ nhắc tôi, còn trẻ chớ hoài niệm quá nhiều. Hiện tại không phải lúc nào cũng đẹp nhưng là quãng thời gian đáng trân trọng hơn bất cứ thứ gì. Đừng bận tâm đến những niềm vui nỗi buồn, những hạnh phúc đắng cay, những thiếu sót lỗi lầm trong quá khứ. Trên đời này, chuyện ngu ngốc nhất, vô nghĩa nhất chính là dằn vặt mình về những chuyện đã qua. Đừng mất thời gian quá nhiều chỉ để nghĩ về những chuyện không cách nào thay đổi, rồi khi về già, mắt mờ chân chậm, tha hồ thời gian ngồi mà nhớ.
Ở đời, có những chuyện biết rõ là như vậy nhưng mấy ai điều khiển được cảm xúc của mình. Đôi khi điều muốn nhớ thì không nhớ, điều đáng quên lại không thể quên. Nhớ hay quên, đâu phải mình muốn là làm được. Vậy nên đôi lúc thẫn thờ, vẫn nhớ rất nhiều những kỷ niệm xa xưa, rồi lôi gương soi ra, ngồi đếm thời gian qua màu tóc.
Lê Giang
