Về quê giỗ ngoại, chui ra sau hè, thấy cái hũ sành ngày xưa mẹ hay dùng để muối dưa cải nằm lăn lóc bên cái giếng cũ mọc đầy cỏ dại, tôi bỗng thấy lòng mình chùng xuống như gặp lại người bạn thời thơ ấu mặc quần ống thấp ống cao chạy rượt nhau chơi u, chơi mọi ngoài đồng. Cái hũ dưa cải ấy có lẽ tuổi cũng ngang với tuổi đời của tôi, bởi khi tôi biết vo gạo nhóm bếp rơm nấu cơm khi mẹ đi cấy, đi gặt thì nó đã ở trong căn bếp này rồi.
 |
| Món dưa cải muối. Ảnh: |
Cái hũ bị sứt miệng do một lần tôi ham chơi, vội vàng rửa qua loa. Tôi đuểnh đoảng làm rơi nó xuống nền đất, may mắn không bể, chỉ sứt một bên miệng, nên vẫn còn dùng được. Mẹ tiếc, vẫn dùng để muối dưa, nhưng mỗi lần mở hũ lấy dưa, mẹ lại càm ràm vì cái tật ham chơi, vụng về của tôi. Tôi không thích cái hũ dưa muối ấy, bởi lẽ nó là nguyên nhân tôi hay bị mẹ la, và cũng vì món dưa cải muối trường ăn quanh năm suốt tháng ấy làm tôi ngán. Chắc hẳn rất nhiều bạn không biết món dưa cải muối trường là gì, bởi đời sống ngày càng khá hơn, rau dưa ê hề ngoài chợ, trong siêu thị, muốn ăn lúc nào cũng có thì cần gì phải muối dưa để dành. Riêng tôi, và có lẽ những người cùng thời với tôi, những người đã từng trải qua nhiều năm tháng thiếu thốn mọi thứ từ ăn đến mặc thì dưa, mắm là những món luôn có mặt trong mâm cơm hằng ngày. Và nó trở thành một miền ký ức không thể nguôi quên.
Khoảnh sân rộng trước nhà ngoại tôi cứ vào khoảng tháng mười, khi những cơn mưa dầm bắt đầu ngớt hạt thì được cậu tôi cuốc xới cho ráo, rồi đánh thành từng luống gieo cải, xà lách, tần ô, ngò và các loại rau thơm để chuẩn bị cho Tết. Cậu chia khoảnh sân ra làm hai phần, loại cải cay để muối dưa được ưu tiên phần đất nhiều hơn. Được tưới tắm hằng ngày, rồi bón phân trong chuồng nên sân rau của nhà ngoại lên xanh tốt. Các loại rau khác hễ nhổ lên lại được trồng mới, riêng khoảnh đất trồng cải muối dưa thì mẹ tôi chăm chút từng luống để cây ra bẹ, trổ lá xanh um. Chừng cuối tháng mười một, trời dần tạnh ráo, nắng ấm lên, những luống cải đã già và bắt đầu trổ ngồng thì mẹ nhổ đem vào muối dưa, chỉ chừa một luống những cây cải to khỏe lại lấy hạt làm giống cho mùa sau.
Cải nhổ vào, mẹ đem ra giếng sau nhà cắt hết gốc, rửa sạch rồi trải ra nong phơi nắng chừng một buổi cho héo. Mẹ chọn một ít cải hơi non, cắt thành từng khúc vừa ăn rồi muối xổi để có cái ăn nhanh. Cải muối xổi thì đơn giản, theo cách làm của mẹ mà tôi học được là chỉ cần trụng cải qua nước sôi, rải lên một ít muối và nén vào hũ, xong đổ nước đã trụng cải vào ngập, cài mấy nan tre lên miệng hũ rồi để đó chừng vài ngày sau là đã có một hũ dưa cải vàng ruộm. Cải muối xổi chỉ ăn ngay trong vài ngày nếu không sẽ bị chua gắt. Nếu dưa chua quá thì mẹ đem nấu canh cá, hoặc xào lên với ít mỡ heo hay kho với cá đối thêm mấy trái ớt đỏ nữa thì hao cơm phải biết.
Số cải già còn lại, sau khi đem phơi héo, mẹ trụng nước sôi nguyên cả cây rồi nén chặt vào hũ. Dưa cải muối trường để dành ăn cả năm nên lượng muối mẹ cho vào hũ nhiều gấp đôi, gấp ba dưa cải muối xổi. Nhiều muối thì dưa sẽ không bị khú, lên nấm mốc, để từ tháng Chạp năm này qua tháng Chạp năm sau cũng không bị hư, mẹ vừa làm vừa giải thích cho tôi hiểu. Kể tường tận như vậy để bạn hiểu dưa cải muối trường là sao và độ mặn của nó thì… không tả được. Tôi hay than là mặn quắn lưỡi. Hũ dưa muối của mẹ là thức ăn dành cho những ngày mùa, những ngày mẹ quần quật ngoài đồng cấy lúa, làm cỏ rồi gặt. Cứ sáng sáng trước khi đi học, tôi nhóm bếp rơm nấu cơm, mở hũ dưa lấy ra chừng một nắm cải muối, rửa qua nước cho bớt mặn rồi bắc chảo dầu lên xào sơ, nêm chút bột ngọt xong bắc xuống để bên cạnh nồi cơm cho mẹ. Bữa trưa của mẹ con tôi chỉ có vậy. Bữa tối mẹ về thì có thêm bát canh rau dền hoặc rau lang kho mắm. Lâu lâu, mẹ mua được cá sông ngoài bến thì có thêm món canh chua dưa cải.
Những tháng năm khó khăn ấy dần xa. Cái hũ muối dưa cải trường của mẹ cũng không còn hữu dụng như xưa. Giờ theo thói quen, tôi cũng hay muối dưa, muối cà, nhưng chỉ muối xổi để ăn vài bữa cho đổi món. Bởi thói quen ăn uống như đã hằn trong tâm khảm, dù ăn gì thì dưa cà, mắm muối vẫn là món không thể thiếu trong mâm cơm hằng ngày.
Hôm nay về nhà ngoại, gặp lại người bạn cố tri - cái hũ sành muối dưa của mẹ - như vẫn thấy mẹ loay hoay muối dưa để dành cho những tháng ngày sau.
KIM EM
