Năm 2020 được dự báo sẽ là một năm chông gai đối với Tổng thống Mỹ Donald Trump khi diễn ra cuộc chạy đua bầu cử Tổng thống Mỹ cùng với vấn đề kiểm soát hạt nhân, nguy cơ leo thang căng thẳng trên bán đảo Triều Tiên, hay kế hoạch rút quân khỏi Syria và Afghanistan cũng như các điểm nóng khác. Làm thế nào để kiểm soát những mối đe dọa mới vẫn còn phụ thuộc vào những quyết định trong năm mới?
 |
| Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ phải đối mặt với không ít thách thức trong năm 2020. Ảnh: AFP |
Theo economist.com, nỗ lực luận tội Tổng thống Donald Trump sẽ làm tổn hại đến chính sách ngoại giao của nước này vì những nghi ngờ và nguy cơ rò rỉ thông tin có thể đe dọa bất kỳ sáng kiến lớn nào.
Hiện, mối quan hệ giữa Mỹ và Nga mong manh hơn bất kỳ thời điểm nào kể từ thời Chiến tranh Lạnh.
Đặc biệt, trong lĩnh vực vũ khí, việc kiểm soát vũ khí được đánh giá vô cùng quan trọng và cần phải được khôi phục. Cơ chế kiểm soát hạt nhân đang bị xói mòn. Năm 2002, Washington đã từ bỏ Hiệp ước chống tên lửa đạn đạo năm 1972. Tổng thống Trump cũng đã rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran mang tên Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA), ký giữa Tehran với nhóm P5+1 (Mỹ, Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc và Đức) năm 2015.
Mỹ và Nga đã rút khỏi Hiệp ước Các lực lượng hạt nhân tầm trung (INF). Đây là một trong những “hòn đá tảng” của cơ chế kiểm soát vũ khí giữa hai cường quốc quân sự này. Sau sự sụp đổ của INF, Hiệp ước cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược mới (START mới) là công cụ pháp lý cuối cùng hạn chế tiềm năng tên lửa hạt nhân của hai bên và cho phép khả năng dự báo trong lĩnh vực kiểm soát vũ khí. Tuy nhiên, Hiệp ước START mới sẽ hết hiệu lực vào tháng 2-2021 và Washington vẫn chưa hồi đáp đề nghị của Moskva về việc gia hạn văn kiện này. Nếu không có hạn chế và giám sát, nguy cơ xảy ra một cuộc chạy đua hạt nhân mới là điều khó tránh khỏi.
Một thử thách nghiêm trọng trong năm mới nữa là vấn đề hạt nhân Triều Tiên. Mặc dù Triều Tiên đã tiến hành hơn một chục vụ phóng tên lửa trong năm 2019, nhưng Tổng thống Trump dường như vẫn coi nhẹ những đe dọa gần đây của Bình Nhưỡng, với nhận định rằng nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un có thể đang tìm cách gây áp lực với ông ở thời điểm ông đang chuẩn bị cho cuộc bầu cử. Nhưng nếu Triều Tiên hiện thực hóa lời đe dọa bằng một vụ thử tên lửa tầm xa, Tổng thống Trump sẽ buộc phải lựa chọn giữa phương án “ngó lơ” để giữ căng thẳng ở mức thấp trong năm bầu cử, hoặc trở lại những ngày tháng đe dọa trừng phạt Bình Nhưỡng.
Một vấn đề đáng lưu tâm khác là trong năm 2019, Mỹ và Iran đã có lúc đứng bên miệng hố chiến tranh và tới nay vẫn không có dấu hiệu nào cho thấy mối quan hệ giữa hai nước sẽ được xoa dịu trong năm 2020.
Căng thẳng leo thang khi Washington từng bước siết chặt các lệnh trừng phạt Iran sau khi rút khỏi thỏa thuận hạt nhân hồi tháng 5-2018. Iran đáp trả bằng cách từng bước thu hẹp những cam kết trong thỏa thuận hạt nhân này và đe dọa tiếp tục làm như vậy cho tới khi Mỹ rút lại các lệnh trừng phạt hoặc các đối tác châu Âu tham gia thỏa thuận tìm ra cách hiệu quả để tháo gỡ vấn đề. Trong bối cảnh Tổng thống Trump vẫn tiếp tục duy trì chiến dịch “gây sức ép tối đa” để buộc Iran trở lại bàn đàm phán sửa đổi thỏa thuận hạt nhân còn Tehran không có dấu hiệu thỏa hiệp, nên nguy cơ thỏa thuận hạt nhân đổ vỡ và khả năng hai bên đối đầu quân sự vẫn có thể xảy ra.
Dù vậy, bất chấp những viễn cảnh ảm đạm trên, cơ hội vẫn sẽ rộng mở với nước Mỹ trong năm 2020. Đó là, các nỗ lực mạnh mẽ của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đóng vai trò trung gian cho một hội nghị, hoặc ít nhất là một cuộc đối thoại giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Iran Hassan Rouhani, có thể dẫn đến một thỏa thuận hạt nhân mới. Giới phân tích cho rằng, Tổng thống Trump cần cân nhắc kỹ lưỡng khi Iran mong muốn được nới lỏng các biện pháp trừng phạt. Trong một tín hiệu tích cực mới đây, Tổng thống Rouhani nhận định sáng kiến của Pháp là “có cơ sở cho các cuộc đàm phán”.
Liên quan đến Hiệp ước START mới, cả Mỹ và Nga vẫn có những khúc mắc cần giải quyết trước khi nhất trí gia hạn hiệp ước này, nhưng không có gì là không thể vượt qua nếu đủ ý chí chính trị. Do đó, các cuộc đàm phán nghiêm túc cần sớm khởi động để đạt được một thỏa thuận đúng thời điểm. Đối với Tổng thống Trump, ông rất cần các thỏa thuận mới được nâng cấp vào lúc này để xoa dịu những rối ren trong nước.
Một tín hiệu vui khác có thể làm “hạ nhiệt” cuộc chiến thương mại Mỹ và Trung Quốc khi Cố vấn thương mại Nhà trắng Peter Navarro hôm 30-12 tuyên bố, hai nước này nhiều khả năng sẽ ký thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 vào đầu năm mới. Nếu Mỹ và Trung Quốc đạt được sự nhất trí về thỏa thuận này, thì Mỹ sẽ giảm bớt thuế và đổi lấy việc Trung Quốc sẽ tăng cường mua nông sản và các mặt hàng khác của Mỹ.
Đoàn Gia Huy (tổng hợp)
