Dư luận những ngày vừa qua xôn xao quanh chuyện các nghệ sĩ, người nổi tiếng kêu gọi từ thiện với số tiền hàng chục tỷ, thậm chí hàng trăm tỷ đồng. Áp lực từ cộng đồng đã khiến nhiều nghệ sĩ phải làm việc với ngân hàng để thực hiện sao kê. Vậy cá nhân phải làm từ thiện như thế nào để tránh thị phi, làm sao để không vi phạm pháp luật?
 |
| Ca sĩ Thái Thùy Linh chia sẻ quan điểm về hoạt động thiện nguyện. Ảnh: Vietnamplus |
Nghệ sĩ làm từ thiện không phải câu chuyện mới. Đợt lũ miền Trung năm 2020, có nữ ca sĩ đã nhận được sự đóng góp của các cá nhân gửi gắm để hỗ trợ đồng bào vượt qua thiên tai với số tiền lên đến hàng trăm tỷ đồng. Song, số tiền quyên góp của mỗi đợt từ thiện rất lớn, nhất là với những người nổi tiếng, dẫn đến những tranh luận về tiền từ thiện đã được người nhận quyên góp sử dụng như thế nào. Cục Cảnh sát hình sự Bộ Công an đang phối hợp các ngân hàng tiến hành rà soát, xác định các tài khoản đã huy động từ thiện, làm rõ việc tiếp nhận, quyên góp và quá trình giải ngân.
Minh bạch nhằm bảo vệ niềm tin của mọi người
Tại cuộc tọa đàm “Cá nhân làm từ thiện thế nào cho đúng?” được tổ chức ở Hà Nội mới đây, TS. Lưu Bình Nhưỡng (đại biểu Quốc hội khóa XIV) cho biết, chúng ta đã có các quy định liên quan việc làm từ thiện, như Nghị định số 64/2008/NĐ-CP của Chính phủ về “vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ nhân dân khắc phục khó khăn do thiên tai, hỏa hoạn, sự cố nghiêm trọng, các bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo”. Nghị định này cho phép các tổ chức, đơn vị kêu gọi vận động cứu trợ bao gồm MTTQ Việt Nam, Hội Chữ thập đỏ Trung ương và địa phương, các quỹ xã hội từ thiện và các cơ quan thông tin đại chúng (báo, đài truyền thanh, truyền hình...). Nghị định cũng quy định về cơ quan tiếp nhận bao gồm MTTQ Việt Nam, Hội Chữ thập đỏ Trung ương và địa phương và các đơn vị, tổ chức được MTTQ cho phép đứng ra tiếp nhận. Như vậy, không có một tổ chức, cá nhân nào khác ngoài quy định này được kêu gọi từ thiện. Ngoài ra, còn một Nghị định rất quan trọng nữa là Nghị định số 93/2019/NĐ-CP của Chính phủ về tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện. Theo đó, các tổ chức có thể được vận động các quỹ từ thiện xã hội. “Nhìn lại các quy định đã đưa ra trong Nghị định 64, có thể thấy rõ việc cá nhân thành lập quỹ từ thiện là không đúng pháp luật, chưa bàn đến việc có trục lợi hay không. Lòng tốt nếu thiếu lý trí sẽ trở nên nguy hiểm”, ông Lưu Bình Nhưỡng nhấn mạnh.
Tuy nhiên, cũng theo TS. Lưu Bình Nhưỡng, không nên cấm cá nhân làm từ thiện, quan trọng là cần phải có cơ chế pháp lý để kiểm soát việc làm đó. Ngoài ra, phải quy định những người đủ năng lực để làm và làm theo cách nào. Phải xã hội hóa để toàn xã hội được làm từ thiện. Đặc biệt, phải có cơ sở pháp lý để xử lý, để những người làm từ thiện dựa vào đó thực hiện, chứ không phải thích làm kiểu gì thì làm...
Trong khi đó, MC Phan Anh cho rằng: “Cá nhân kêu gọi từ thiện là những việc pháp luật không cấm, được pháp luật khuyến khích, chỉ có điều làm thế nào cho đúng. Nếu làm không đúng, vi phạm pháp luật thì phải chịu trách nhiệm”. MC Phan Anh ủng hộ tuyệt đối việc minh bạch trong làm từ thiện. Theo anh, minh bạch không chỉ bảo vệ mình mà còn bảo vệ niềm tin của mọi người. “Chuyện minh bạch, sao kê là chuyện đương nhiên”, MC Phan Anh khẳng định và cho biết, anh đã sao kê tất cả những ủng hộ của người hâm mộ chuyển vào tài khoản của anh hồi năm 2016 và lập 1 trang web để lưu trữ. “Điều này một phần để bảo vệ mình và để mọi người muốn tìm hiểu thì hãy tìm hiểu”, MC Phan Anh nói.
Theo Đại tá, TS, luật sư Lê Ngọc Khánh - Đoàn Luật sư Hà Nội, “sao kê” vẫn chưa đủ bảo đảm sự minh bạch. “Vấn đề ở đây là chứng minh tiêu vào việc gì, tiêu cho ai thì ai biết. Vì vậy, chi cho ai, chi việc gì, cần có danh sách, cần có sự ký nhận đầy đủ theo quy định”, ông Khánh nêu quan điểm.
3 yếu tố quan trọng: đạo đức, pháp luật và phương pháp tốt
Một vấn đề quan trọng khác là làm sao để tránh thị phi. TS. Lưu Bình Nhưỡng cho rằng, cá nhân làm từ thiện, muốn tránh thị phi là điều khó. “Làm từ thiện tức là phải cầm tiền, mà tiền thì dễ gây thị phi. Bởi vậy, theo tôi, với những người làm từ thiện cần phải rõ ràng, anh làm từ thiện dựa trên nhu cầu của người nhận sẽ hiệu quả hơn”, ông Lưu Bình Nhưỡng nói, đồng thời cho rằng khi làm từ thiện, cần đề cao tinh thần đạo đức, đi làm từ thiện mà không có đạo đức thì không làm được. Thứ hai, phải dựa vào pháp luật để làm. Thứ ba, phải có phương pháp làm từ thiện, không phải muốn làm thế nào cũng được. Như vậy, có 3 yếu tố quan trọng để làm từ thiện hiệu quả, đó là đạo đức, pháp luật và phương pháp tốt.
TS. Lưu Bình Nhưỡng cũng lưu ý, hiện nay có rất ít chế tài về công tác thiện nguyện. Bởi vậy, theo ông, cần có cơ sở pháp lý để điều chỉnh việc cá nhân làm từ thiện và nên có chế tài đối với việc giữ tiền đóng góp của mọi người quá thời hạn cho phép... “Nhiều nước trên thế giới đã thực hiện các hoạt động từ thiện dựa trên các nền tảng, cơ sở pháp lý rõ ràng. Chúng ta có thể vận dụng các chính sách thiện nguyện dựa trên các nền tảng đó vào hoàn cảnh của chúng ta để xây dựng đạo luật về từ thiện”, ông Lưu Bình Nhưỡng kiến nghị.
Là người có gần 10 năm làm từ thiện với nhiều chương trình lớn, nhỏ khác nhau, ca sĩ Thái Thùy Linh cho rằng, làm thiện nguyện không hiệu quả thì không nên làm. Làm hiệu quả mà không minh bạch thì cũng không được. Bên cạnh đó, phải đóng góp chia sẻ cho cộng đồng bằng thay đổi cách tư duy về thiện nguyện.
THƯ HOÀNG
