Sống, dù chỉ một "vai hề"

Tiểu thuyết “Thất Lạc Cõi Người” do Nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành năm 2022 là tác phẩm nổi tiếng của nhà văn Nhật Bản Dazai Osamu, được xem là cuốn tiểu thuyết bán chạy nhất của Nhật Bản thời kỳ sau chiến tranh.

Tiểu thuyết “Thất Lạc Cõi Người” bắt đầu với câu “Tôi đã sống một cuộc đời đầy hổ thẹn”, xoay quanh nhân vật chính tên Yozo. Ngoài phần mở đầu và kết thúc là cách nhìn của những người khác về nhân vật chính, thì phần lớn cuốn tiểu thuyết là Yozo tự kể lại câu chuyện về cuộc đời mình. Đó là một cuộc đời đầy bi thảm vì bản thân luôn cảm thấy xa lạ với nhân gian, trở thành nỗi ám ảnh thường trực trong suy nghĩ của Yozo. Anh đành buông mình thất lạc trong cõi người ta, tuyệt vọng, phải đóng một “vai hề” nhưng lúc nào cũng chân thật, không dối người cũng như không dối mình. Do đó anh không hiểu nổi sự giả tạo và những quy ước kỳ lạ của xã hội con người.

Dazai Osamu lừng danh với thể loại “tư tiểu thuyết”, vốn ưu tiên sự tự thuật kinh nghiệm cá nhân, nhưng đi xa hơn một kiểu tự truyện tiểu thuyết hóa. “Tư tiểu thuyết” kiểu Nhật không chỉ thuật lại những biến cố trong cuộc đời riêng tư mà còn là lời tự thú không che đậy về tâm trạng người viết, kể cả những gì xấu xa tội lỗi nhất.

Thế nên “Thất Lạc Cõi Người”, với cách xây dựng nhân vật trực tiếp thể hiện mình qua ba quyển nhật ký, Dazai đã mượn chính Yozo để trút lên trang giấy toàn bộ trải nghiệm bi thảm một cuộc đời cô đơn rực rỡ của kẻ đã đem phơi đời mình giữa chốn pháp trường nhân gian, để ngôn từ phanh thây, cho ngòi bút mổ rỉa đến tận mảnh tim óc cuối cùng. Cái chân lý chắc chắn nhất giúp nhân vật Yozo hay cũng chính là của tác giả Dazai chấp nhận cuộc đời như một phế nhân, đó là “Tất cả rồi cũng sẽ qua”, thể hiện sự tột cùng của nỗi cô đơn sâu thẳm, của hoàng hôn thân phận. 

“Thất Lạc Cõi Người” là một tác phẩm kinh điển nổi tiếng của văn học Nhật Bản hiện đại và là cuốn tiểu thuyết cuối cùng của Dazai Osamu. Sau khi hoàn thành tác phẩm này, Dazai cùng với người tình là Tomie trầm mình tự sát ở hồ nước ngọt Tamagawa với lời trăn trối “Tôi không viết được nữa”. Cuộc đời 39 năm ngắn ngủi của Dazai là cuộc đời đau thương và vỡ mộng. Tất cả những điều này in dấu trong tác phẩm của ông, làm nên nét độc đáo và mang lại vinh quang cho Dazai Osamu. Tác phẩm “Thất Lạc Cõi Người” đã được dựng thành phim, chuyển thể thành truyện tranh, bản thân cuộc đời của Dazai Osamu cũng được lên màn ảnh. Năm 2019, bộ phim “Thất Lạc Cõi Người” được công chiếu tạo nên một làn sóng mê cuồng trên toàn châu Á.

Là một cuốn tiểu thuyết không quá dài, được viết từ gần 100 năm trước nhưng tác phẩm này vẫn có ý nghĩa ở hiện tại, khiến người đọc phải suy nghĩ rất nhiều về sự khác nhau giữa cách nhìn của bản thân và người khác, về sự yếu đuối của những người trẻ tuổi và về tầm quan trọng cũng như sự mong manh của niềm tin. Liệu rằng chúng ta có đang diễn một “vai hề” trong chính cuộc đời của mình?

LÊ VY