Trong thời đại công nghiệp, ở các siêu thị, các chợ lớn nhỏ trên địa bàn thành phố, bên cạnh các loại thực phẩm đóng hộp, thực phẩm tươi sống được bày bán khắp nơi, ta còn nhận thấy món cá đồng dân dã vẫn được rất nhiều người dân thành phố ưa chuộng.
Theo quan niệm của nhiều người, cá đồng được bắt ở ruộng đồng, sông suối, trong đó có cả các loại cá được nuôi ở ao hồ nên ít bị ô nhiễm bởi các chất hóa học gây nguy hại đến sức khỏe của con người như cá và các loại thực phẩm tươi sống được đánh bắt từ biển.
Bởi vậy, những năm gần đây, xu hướng ẩm thực của cư dân thành phố ngày càng ưa chuộng món cá đồng được bắt từ ruộng đồng ở các làng quê xứ Quảng, theo chân những người buôn chuyến hoặc buôn gánh bán bưng ra Đà Nẵng từ buổi sáng tinh mơ trong giá lạnh.
Theo kinh nghiệm dân gian, mỗi khi trời mưa, cá từ thượng nguồn theo dòng nước chảy về các con sông ở hạ lưu rồi gặp mưa lớn, nước dâng cao, cá ức nước nhảy lên bờ hoặc kéo từng đàn chạy vào các đám ruộng vừa gặt xong trơ gốc rạ. Phương tiện để bắt cá đồng tương đối đơn giản: Có thể dùng đèn để soi bắt cá bằng nơm, dùng lờ, lưới đặt ngoài ruộng hoặc dùng đăng, đó đặt nơi cửa ruộng nước chảy từ đêm hôm trước, đến sáng sớm hôm sau khoanh đăng, đó lại để bắt cá.
Cá đồng rất đa dạng, phong phú. Nào cá rô, tràu, trê, diếc, trắm cỏ, trảnh, gáy, cấn, mại,… với hương vị của từng loại cá và tùy theo cách chế biến khác nhau. Tôi còn nhớ, vào những ngày mùa đông lạnh giá, cả nhà quây quần bên nồi cơm gạo quê nóng hôi hổi ăn với cá rô chiên xù, hoặc cá trê nướng dằm mắm ớt tỏi; cá cấn, cá mại kho với lá gừng, cá diếc nấu canh với rau răm, cá tràu nấu canh chua, canh khế,… là những món ăn dân dã nhưng hấp dẫn cho bữa cơm đạm bạc của những người dân quê xứ Quảng một thời nghèo khó.
Sống ở phố nhiều năm nhưng mỗi mùa mưa đến, tôi lại nhớ đồng quê đến nao lòng. Ở đó, tôi đã gửi gắm nhiều kỷ niệm thời non trẻ khó phai mờ. Nhớ những đêm mưa lạnh, tôi hay cùng đám bạn trong xóm dùng nơm đi soi cá, hoặc thả lưới bắt cá ở cánh đồng ven con sông quê bàng bạc nước.
Bây giờ, tuy cá đồng không còn nhiều như những năm trước, nhưng mỗi mùa mưa lũ đến, tình cờ khi ngang qua phố chợ, hay ven các con phố, nhìn từng thau cá đồng còn tươi sống được người dân quê bày bán, tôi hình dung như thấy cả không gian đồng quê đầy hoài niệm lại hiện ra trước mặt.
Đinh Văn Dũng
