40 năm truyện ngắn Đà Nẵng

Từ ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước đến nay, cùng với cả nước, 40 năm qua, thành phố Đà Nẵng đã có một bước chuyển mình ngoạn mục, từ một đô thị nhỏ bé, phụ thuộc, bị chiến tranh tàn phá nặng nề vươn lên thành đô thị loại 1 cấp quốc gia, trở thành trung tâm chính trị - kinh tế - văn hóa của miền Trung và Tây Nguyên.

Được sống, làm việc và sáng tác trong không khí sôi động, phát triển không ngừng của thành phố trong những năm qua, văn nghệ sĩ Đà Nẵng nói chung và các nhà văn, nhà thơ Đà Nẵng nói riêng, với nhiều thế hệ nối tiếp nhau, đã cùng hòa mình vào cuộc sống chuyển mình đi lên mỗi ngày của đất nước, nỗ lực hết mình trong từng trang viết góp phần vào việc xây dựng nên một diện mạo văn học Đà Nẵng khởi sắc. Sự cố gắng, nỗ lực của nhiều tác giả đã được ghi nhận bởi các giải thưởng văn học-nghệ thuật (VHNT) quốc tế, quốc gia và các giải thưởng VHNT TP. Đà Nẵng.

Nhằm có một bước sơ kết văn học Đà Nẵng 40 năm qua, Ban Chấp hành và Hội đồng Nghệ thuật Hội Nhà văn thành phố trong những năm qua đã triển khai nhiều hoạt động hội thảo, tọa đàm và tổ chức biên soạn, xuất bản một số đầu sách. Về thơ Đà Nẵng, đã xuất bản Tuyển Thơ Đà Nẵng 1997 - 2012 (NXB Đà Nẵng, 2013) giới thiệu 262 bài thơ của 131 tác giả Đà Nẵng các thế hệ và đã tổ chức cuộc hội thảo “Thơ Đà Nẵng sau 1975” vào tháng 5-2013, tọa đàm “Thơ Đà Nẵng hôm nay” dịp Ngày thơ Việt Nam năm 2015. Về văn xuôi, đã tổ chức biên soạn và xuất bản tập “Bút ký Đà Nẵng” do NXB Đà Nẵng ấn hành năm 2011, giới thiệu 37 bút ký tiêu biểu của 37 tác giả Đà Nẵng đã có nhiều thành tựu về thể loại văn học này trong 40 năm qua.

Tiếp tục chuỗi hoạt động đó, năm 2013, Ban Chấp hành và Hội đồng Nghệ thuật Hội Nhà văn Đà Nẵng đã tiến hành biên soạn Tuyển tập “Truyện ngắn Đà Nẵng 1975 - 2015” với hy vọng có một bước tổng kết và nhìn nhận lại chặng đường phát triển 40 năm qua của thể loại văn học quan trọng và được chú ý bậc nhất này, ghi nhận sự đóng góp của các cây bút truyện ngắn Đà Nẵng sinh ra, lớn lên hoặc sống và lao động, cống hiến trên quê hương Đà Nẵng, cả người Đà Nẵng xa quê vẫn luôn hướng về thành phố...

Với 46 truyện ngắn tiêu biểu của 46 tác giả các thế hệ Đà Nẵng với nhiều tên tuổi quen thuộc và cả các tác giả rất trẻ, rất mới nhưng đầy hứa hẹn của lực lượng sáng tác văn xuôi Đà Nẵng, “Truyện ngắn Đà Nẵng 1975 - 2015” là một sự tập hợp đa dạng các cây bút truyện ngắn Đà Nẵng đa thế hệ.

Từ các nhà văn thế hệ chống Mỹ vẫn chung thủy với đề tài chiến tranh cách mạng và bắt đầu tiếp cận với những vấn đề hậu chiến như Phan Tứ với “Em Dé”, Lưu Trùng Dương với “Chó Gôm và chó Đốm”, Thái Bá Lợi với “Hai người bán mực khô ở Viêng Chăn”, Thanh Quế với “Người khách lạ”, Phạm Phát với “Quê ngoại”, Nguyễn Bá Thâm với “Làng đầu nguồn”, Hoàng Trọng Dũng với “Trò chuyện với mưa”, Đoàn Xoa với “Bảo lãnh sang Mỹ”, Hoàng Minh Nhân với “Thành phố trước mặt”...; các nhà văn ở miền Nam sáng tác trước 1975 đã hòa mình vào cuộc sống mới và tiếp tục cất lên tiếng nói riêng của mình trong những trang viết mới như Nguyễn Văn Xuân với “Đêm tân Liêu trai”, Ngô Thị Kim Cúc với “Vô ngôn”, Nguyễn Nhã Tiên với “Thanh âm một tình yêu”, Trần Trung Sáng với “Ga nhỏ”...; thế hệ các nhà văn trưởng thành sau 1975 đã giữ một vai trò như là những cây bút chủ lực của giai đoạn Đổi mới, dồn sức tiếp cận và khai thác các vấn đề nóng bỏng của cuộc sống hiện đại đa chiều như Phạm Ngọc Cảnh Nam với “Đồng dao”, Quế Hương với “Nước mắt khô”, Đỗ Phước Tiến với “Kẻ đền ơn”, Đoàn Bích Hồng với “Cửa thiên đường chật hẹp”, Đà Linh với “Trò chơi tiếp tục”, Nguyễn Kim Huy với “Mối tình đầu”, Trần Kỳ Trung với “Má Sáu”, Bùi Tự Lực với “Thằng câm”, Đỗ Xuân Đồng với “Hạnh phúc của con cá rô đồng”, Đinh Thị Như Thúy với “Làm thế nào để ra khỏi những giấc mơ”, Nguyễn Hữu Hồng Minh với “Ngày lạ”, Nguyễn Thị Anh Đào với “Hạc phù dung”...

Sự tổng hòa của một đội ngũ sáng tác nhiều thế hệ như vậy đã đem lại cho “Truyện ngắn Đà Nẵng 1975 - 2015” sự phong phú sinh động nhiều tầng bậc về nội dung biểu đạt, sự đan xen đa dạng nhiều sắc thái trong thi pháp thể hiện, phong cách ngôn ngữ và kết cấu, sự phong phú cuốn hút đa chiều về chủ đề - đề tài...

Nhà văn Thanh Quế đã khái quát về diện mạo truyện ngắn Đà Nẵng giai đoạn 1975 - 2015 với những đặc trưng, sự đóng góp cùng những nhược điểm của nó, nêu lên  một nhận định đầy hy vọng. “... Đến hôm nay, chúng ta đã có thêm hàng chục cây bút viết văn xuôi - trong đó hầu hết là viết truyện ngắn. Làm sao không mừng khi chúng ta có những tác giả đã có bản sắc riêng, cách viết riêng, xông xáo vào mọi ngõ ngách, mọi đề tài dù là chiến tranh hay xây dựng cuộc sống, dù là sinh hoạt hay vấn đề đạo đức xã hội… để viết, đã đạt nhiều giải thưởng ở địa phương và Trung ương, có tiếng vang vượt khỏi vùng đất chúng ta...

Ông cũng đã khái quát lên một hình ảnh khá chân thực và chí lý để kết luận về diện mạo truyện ngắn Đà Nẵng 40 năm qua: “Trên mặt nổi thì chúng ta chưa có những tác phẩm gây xôn xao dư luận. Và cũng không có những tác phẩm xô bồ, phù phiếm, chạy theo thị hiếu rẻ tiền. Bạn có thể bằng lòng với sự tạm ví của tôi như thế này không: truyện ngắn Đà Nẵng như một bà mẹ xứ Quảng gan lì trụ bám trên mảnh đất của mình, thật sự anh dũng đấy, thực sự có công lao đấy, thực sự có đóng góp đấy, nhưng người ta ít nhắc đến như những chiến công vang dội. Có thể ví như thế chăng?”.

Tôi rất muốn bổ sung thêm rằng: Bạn đọc hãy đọc truyện ngắn Đà Nẵng với tư thế trầm lắng như khi chiêm ngưỡng tượng đài Bà mẹ Việt Nam anh hùng, chứ đừng đọc với đôi mắt rạo rực mong đợi của những thành viên Ban Giám khảo trước cuộc thi chung kết hoa hậu áo dài Việt Nam rạng rỡ và quyến rũ, bạn sẽ nhận ra được những đóng góp đúng mức của truyện ngắn Đà Nẵng vào nền văn học hiện đại nước nhà. Hãy đọc từng trang truyện ngắn Nguyễn Văn Xuân, Phan Tứ, Thái Bá Lợi, Thanh Quế, Vĩnh Quyền, Quế Hương, Phạm Ngọc Cảnh Nam, Hồ Trung Tú, Đỗ Phước Tiến, Đoàn Bích Hồng... với sự chăm chú trầm tĩnh ấy, bạn sẽ nhận ra diện mạo truyện ngắn Đà Nẵng 40 năm qua!

Xin được trân trọng giới thiệu tuyển tập “Truyện ngắn Đà Nẵng 1975 - 2015” đến bạn đọc như một công trình tâm huyết của các nhà văn Đà Nẵng chào mừng 40 năm Ngày Giải phóng thành phố Đà Nẵng.

NGUYỄN KIM HUY