Người trong bóng tối (*)

Trang thứ 213 của cuốn tiểu thuyết này đã đi đến cuối bằng đoạn: “Tên cầm cái đầu lùi ra khỏi ống kính, và một tên khác bước tới với một con dao găm. Từng nhát một, với những động tác nhanh nhẹn và chính xác, gã khoét hai con mắt của thằng bé.

Ống kính lướt quanh một vài giây nữa, rồi màn hình đen ngòm.

Không thể biết nó kéo dài bao lâu. Mười lăm phút. Một nghìn năm”.

Có thể bắt gặp cảnh tượng này hoặc tương tự như thế trong bất kỳ video hành quyết tù binh được đăng tải trên mạng. Và nó, một cách dữ dội không ngờ nhất cũng trở thành điểm gây sốc tuyệt đối trong tiểu thuyết Người trong bóng tối của Paul Auster.

Sau đó, nỗi ám ảnh và sự vương tội vô hình đã khiến ba con người cùng dắt dìu nhau vào trong bóng tối để sống, để khấn niệm, để suy nghiệm về một thế giới cuồng loạn và những nội tâm vô định. August Brill - nhà phê bình văn học già, Miriam - con gái ông cũng là một nhà văn và Katya - cô cháu gái, ba thế hệ của một gia đình nghệ sĩ đã di cư về miền bóng tối với hành trang là những nỗi chông chênh đổ vỡ từ những câu chuyện cũ và cả những câu chuyện thời cuộc.

Người trong bóng tối được kể theo lối “chuyện trong chuyện”, thêm vào đó là thủ pháp liên văn bản rất đặc trưng của trào lưu văn học hậu hiện đại. Và trên hết, tất cả được trình bày một cách ngắn gọn, lớp lan qua bút pháp của một trong những nhà văn đương đại thuộc dạng kỳ dị của Mỹ - Paul Auster.

Chúng ta sẽ được nghe ít nhất hai câu chuyện: chuyện thứ nhất của gia đình August Brill với những biến cố từ tình yêu đến hôn nhân, cuộc lột xác đau đớn để tìm thấy bản ngã và những sự giã biệt man rợ nhất mà bạn có thể tưởng tượng được trong thời đại này; chuyện thứ hai về Owen Brick, một nhà ảo thuật, lúc tỉnh dậy đã thấy mình nằm trong một cái hố, sau đó bị ném vào một cuộc chiến - một cuộc nội chiến ngay chính tại nước Mỹ mà cách thoát thân duy nhất không gì khác là giết August Brill - người trong cơn mê của tuổi già tại căn phòng bệnh tật đầy bóng tối đã sáng tạo ra câu chuyện thứ hai mà Owen là nhân vật chính.

Với Người trong bóng tối, chúng ta còn có thể được xem những bộ phim kinh điển, nghe chuyện thời sự, chuyện chiến tranh, chuyện khủng bố… Tất cả những giả lập điên đảo đã và đang thực sự diễn ra trong thế kỷ này.

“Thế giới kỳ dị này vẫn trôi lăn tiếp tục”, một bình luận chua chát mà thanh thản xuất hiện từ đầu cuốn tiểu thuyết với vai trò là một câu trong tiểu thuyết đang viết dở dang của Miriam và cũng là ý hướng để Paul Auster kết thúc Người trong bóng tối. Một thế giới kỳ dị được kể đan xen bằng những câu chuyện vừa dữ dội vừa thi vị, một thế giới đảo điên bởi những thanh âm khốc liệt của chiến trận và tiếng gào thét thúc giục của nội tâm, một thế giới hỗn man sắc thái bởi nhiều giọng nói đan xen mà không ai khác chính độc giả là người phải chú tâm bắt được mạch chính của câu chuyện gây xúc động thật sự. Một cuộc chơi văn bản mà Paul Auster đẩy độc giả vào và bằng cách nào đó buộc họ phải tìm thấy lối ra để cảm thấy được thanh thản.

Tất cả, Titus - nhà văn trẻ lao vào chiến tranh như một cách truy tìm dấu vết của bản ngã cũng là nhân vật trung tâm của video hành quyết, đã chết; Owen, đã chết, August Brill rồi cũng sẽ chết; “trong lúc thế giới này vẫn trôi lăn tiếp tục”.

QUỲNH LINH

(*) Người trong bóng tối, Paul Auster. Sách do Trịnh Lữ dịch từ nguyên tác Man in the dark. Nxb Hội Nhà văn, Phương Nam Book, 2008.