Gỡ vướng trong hỗ trợ xây, sửa nhà cho hộ nghèo không có sổ đỏ

Hộ nghèo không thể tiếp cận nguồn hỗ trợ từ Quỹ Vì người nghèo để xây, sửa chữa nhà vì đất của hộ nghèo không có chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ). Đó là câu chuyện xảy ra tại phường Hòa Khánh Bắc (quận Liên Chiểu).

Hồ sơ nhà đất của ông Lữ Tuấn Anh (tổ 35, phường Hòa Khánh Bắc) chưa bảo đảm tính pháp lý nên không thể tiếp cận vốn Quỹ Vì người nghèo để sửa chữa nhà. Ảnh: TRỌNG HUY

Nguyên do của bất cập trên là bởi một số hộ nghèo của phường này thuộc diện được hỗ trợ xây mới, sửa chữa nhà nhưng hồ sơ pháp lý về đất ở không bảo đảm (không có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, còn gọi là sổ đỏ) - một điều kiện đủ để có thể tiếp cận nguồn hỗ trợ từ Quỹ “Vì người nghèo” các cấp thành phố theo quy định từ Trung ương.

Ông Lữ Tuấn Anh, tổ 35, phường Hòa Khánh Bắc là hộ cận nghèo ở trong ngôi nhà cấp 4 lâu năm đã xuống cấp trầm trọng, có nhu cầu xây mới từ nhiều năm nay. Nhưng do không có sổ đỏ, nên ông không tiếp cận được nguồn hỗ trợ này. “Muốn có sổ đỏ phải chuyển đổi mục đích sử dụng đất sang đất ở với khoảng gần 1 tỷ đồng. Chúng tôi nghèo thế này, ăn ngày 3 bữa còn phải tính, lấy đâu ra tiền mà chuyển đổi”, ông Anh nói.

Hộ bà Nguyễn Thị Mỹ Phượng, tổ 13, phường Hòa Khánh Bắc bi đát hơn cả hộ ông Anh. Năm 2012, vợ chồng bà mua căn nhà hồ sơ “3 lá” (không có sổ đỏ). Năm 2022, chồng bà bị bệnh, qua đời. Nay bà một mình nuôi 3 đứa con, đứa lớn 18 tuổi nhưng bị bệnh tự kỷ từ nhỏ, mất khả năng tự chủ. 2 đứa nhỏ năm nay học lớp 1, lớp 2. Hằng ngày bà chỉ tranh thủ chạy giao hàng cho chủ quán bên cạnh nhà khi các con đi học để mưu sinh. Cuộc sống rất bấp bênh. Căn nhà đã xuống cấp đến mức có nguy cơ sẽ đổ sập xuống hết. Năm 2023, phường đưa gia đình bà vào diện hộ nghèo nhằm hỗ trợ sửa chữa, xây mới nhà cho bà. Nhưng qua kiểm tra thực tế, đất không có sổ nên không thể giải quyết được.

Theo thống kê của UBND phường Hòa Khánh Bắc, năm 2024 toàn phường có 34 hộ nghèo và 44 hộ cận nghèo. Trong số đó, 4 hộ nghèo có nhu cầu sửa chữa, xây mới nhà, nhưng đều vướng pháp lý hồ sơ nhà đất vì đa số là đất hồ sơ “3 lá”. Chiếu theo quy định, những hộ này sẽ không thể tiếp cận nguồn hỗ trợ từ Mặt trận các cấp để xây mới, sửa chữa nhà. Hiện UBND phường đã tổng hợp danh sách, kiến nghị lên UBND quận Liên Chiểu xin chủ trương tháo gỡ vướng mắc này. “Nếu quy định về hỗ trợ xây mới, sửa chữa nhà “cứng” quá, thì có thể linh động hỗ trợ các hộ cải tạo, gia cố nhà theo nguyên trạng, không cơi nới để có thể hỗ trợ cho các hộ được phần nào. Họ thực sự nghèo, khó khăn. Đây cũng là trăn trở của địa phương”, ông Hồ Đắc Thắng, Phó Chủ tịch UBND phường Hòa Khánh Bắc, chia sẻ.

Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam phường Hòa Khánh Bắc Nguyễn Văn Trung cho biết, Quỹ “Vì người nghèo” của phường hằng năm cao nhất quận, bình quân hơn 400 triệu đồng mỗi năm. Hiện vẫn còn hơn 600 triệu đồng nguồn quỹ gửi ở Kho bạc Nhà nước. “Có vẻ ngược đời, khi hộ nghèo phường mình có nhu cầu mà không thể hỗ trợ, trong khi có sẵn tiền, lại đi hỗ trợ địa phương khác. Nhưng quy định là vậy, chính quyền phường cũng không thể xác nhận như yêu cầu của Mặt trận thành phố”, ông Trung nói.

Tại phiên họp thường kỳ tháng 4-2024 của Thường trực HĐND thành phố, sau khi lãnh đạo Ban Pháp chế HĐND thành phố có ý kiến về vấn đề này, đại diện Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố cho biết, vướng mắc cơ bản nhất là sổ đỏ nhà đất không có. Về cơ bản, khi đầy đủ các cơ sở pháp lý để hỗ trợ xây, sửa chữa nhà cho hộ nghèo gồm sổ đỏ hoặc chính quyền địa phương có giấy cam kết xác nhận nguồn gốc đất hợp pháp, không có tranh chấp, không nằm trong vùng quy hoạch. Mỗi năm có khoảng 40-50 trường hợp gửi lên Mặt trận thành phố đề nghị hỗ trợ xây mới, sửa chữa nhà. Nhưng qua xác minh đất chưa có sổ đỏ, chính quyền địa phương cũng không cam kết đất đó là hợp pháp nên không thể xác nhận. Các trường hợp này chủ yếu tập trung địa bàn quận Liên Chiểu.

Phó Chủ tịch UBND quận Liên Chiểu Nguyễn Nhường cho rằng, tình trạng hộ nghèo trên địa bàn quận do vướng thủ tục pháp lý dẫn đến không được hỗ trợ xây mới, sửa chữa nhà là có thực. Quan điểm của quận là nếu hộ nghèo đó ở thực sự, lâu dài, đất không tranh chấp, không thuộc vùng quy hoạch và hồ sơ (3 lá) chính gốc (không phải hồ sơ giả) thì sẽ cho phép hỗ trợ sửa chữa, xây mới. “Chúng tôi sẽ kiến nghị Ủy ban MTTQ Việt Nam, UBND thành phố và bảo vệ quan điểm này để tạo điều kiện cho hộ nghèo ở quận được tiếp cận nguồn kinh phí hỗ trợ xây mới, sửa chữa nhà”, ông Nhường cho hay.

Trưởng ban Dân vận Quận ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam quận Liên Chiểu Phạm Thị Hồng Hạnh cho biết, trên cơ sở phường đề xuất, Mặt trận quận mới xem xét phân bổ nguồn hỗ trợ về địa phương để sửa chữa, xây mới nhà cho hộ nghèo. Nhưng thực tế, các phường đề xuất lên con số rất ít so với nguồn lực mà Mặt trận quận huy động được hằng năm. Điều này nhiều khả năng do số nhà hộ nghèo vướng pháp lý nên địa phương cũng ngại đề xuất lên, trong khi chính quyền địa phương lại không xác nhận nguồn gốc đất do sợ trách nhiệm liên quan.

TRỌNG HUY